STRESLE BAŞETME ve RAHATLAMA YÖNTEMLERİ

Hayat akıp gidiyor. Her gelen gün kendine ait yeni güzellikler ya da yeni sorunlarla beraber geliyor. İnsan ya yeni sorunlarla baş edecek ve yarına hazırlanacak ya da hayatın çarkları arasında ezilecektir. Her yeni durum insanda oluşmuş psikolojik dengeyi (psikolojik homeostazis) etkiler ve yeniden dengenin oluşturulmasını gerekli kılar. Stres etkenlerinin geçici ya da sürekli olmasına göre her insanda farklı tepkiler oluşur. Bunları basit olarak 3 gruba ayırmak mümkündür:

A-Bedensel tepkiler: kalbin hızlı atması, tansiyon yükselmesi, kas gerginliği, kas ağrısı, titreme, terleme, yorgunluk, başağrısı, baş dönmesi, kabızlık, hazımsızlık, ağız kuruluğu, boğazda düğümlenme hissi…

B-Psikolojik tepkiler: öfke, üzüntü, bunaltı, huzursuzluk, gerginlik hissetme, kırılgan olma, kararsızlık, zihin dağınıklığı, konsantrasyon sorunları ve hatırlama zorluğu…

C-Davranış tepkileri: kaçınma, içe kapanma, çevreye zarar verme, kendine zarar verme, sigara içme, alkol alma, madde kullanma, yemekten kesilme ya da aşırı yemek yeme, huzursuz şekilde dolanma, uyumaya çalışma, yatıp uzanma, sinemaya gitme, tv seyretme, kanallar arasında gezinme, internette gezinme, AVM’ye gitme, alışverişe çıkma…
Her insan stres etkenleri karşısında farklı tepkiler verir. Bu tepkiler onun kişiliği, bilgi birikimi, o andaki ruhsal durumu, geçmişte yaşadığı anılar vb. durumlara göre değişir. Tepkilerin bazıları olumludur, bazılarıysa sorunu derinleştirici özelliktedir

Biz bu yazıda; ‘günlük streslerle yüzleşirken olumlu adımlar nasıl atılabilir?’ konusunu ele alacağız.

1-Kendimizi tanıma: Stres altındayken neler hissettiğinizi, neler düşündüğünüzü, nasıl davrandığınızı gözlemleyin ve kendinizi tanımaya çalışın. Gün içindeki davranışlarınızın kaydını tutun.

• O gün yeni gelişen bir olayı nasıl yorumladınız, zihninizde ilk önce hangi düşünceler belirdi, bu düşünceler hangi duyguların oluşmasına yol açtı ve siz bu düşünce ve duygu etkisinde nasıl bir davranış sergilediniz?
• Böyle davranmak size pozitif bir şey kazandırdı mı? yoksa kayıpta mısınız?
• başka şekilde yorumlayıp başka şekilde davranmak mümkün müydü?

Vb. konuları gözden geçirin. Olay karşısında şöyle düşünsem ve şöyle davransam daha iyi olurdu dediklerinizi not alın, benzer olaylar olduğunda bu notunuzu hatırlamaya çalışın. Stres karşısındaki tepkilerinizi uzaktan gözlem yapan bir başka kişiymiş gibi gözleyip puan verin (Ör; küçük bir şey için ne kadar da kaygılanmışım, kendime 10 üzerinden … puan verdim vb). Bu tarz uygulamalar yapıldıkça yeni streslerin algılanan şiddeti azalacaktır.

2-Otomatik düşünce kalıplarını gözden geçirme: Çocukluktan bugüne taşınan, mizacın bileşenlerini oluşturan ve kişiyi stres karşısında çıkmaz sokağa iten otomatik düşünce kalıplarını, yani hayata bakış açınızı biraz esnetin, alternatifli, çok boyutlu düşenmeye çalışın. “Hep böyle oluyor, hiçbirşey düzelmeyecek, hiç beni dinlemiyorsun, her zaman aynı yalanlar” vb. hep’li, hiç’li konuşmaları azaltın. Korkmayın kimlik ve kişiliğinize bir zarar gelmez.

3-Zamanı planlama: Herkes için zorunlu olan (yemek, uyku, dinlenme, temizlik vb.) işler haricinde kalan günlük boş zamanlarınzı belirleyin.

• Zorunlu işleri önem sırasına ve mekan yakınlığına göre listeleyin.
• ilk baştaki 3’ünü belli bir zaman diliminde (ör; öğleye kadar ya da akşama kadar gibi) yapmayı kararlaştırın.
• Planladığınız işlerde hedefe ulaşıp ulaşamadığınızı akşam gözden geçirin. Bugün yapamadıklarınızı da göz önünde tutarak ertesi gün işleri tekrar önem sırasına koyun ve yapmaya koyulun.

4-Sorun çözme becerilerini geliştirme:

• Sıkıntı veren olayı belirleyin (ör; çocuğunun uyuşturucu aldığını duyma)
• O anda sizde oluşan düşünce ve tepkileri gözden geçirin ve not alın.
• Bu sorun için mantıklı ya da mantıksız aklınıza gelen bütün çözüm yollarını bir kağıda yazın (Ör; dövmek, azarlamak, küşmek, evden kovmak, çocuğun arkadaşlarını suçlamak, çocukla konuşmak ve sebebini anlamaya çalışmak, ağlayıp sızlanarak kendini acındırmak, akrabalara akıl danışmak, tanıdığı hekime sormak, uzmana danışmak vb.).
• Bu çözüm yollarından hangisinin sorunu hangi oranda çözebileceğini % olarak derecelendirin.
• Kendi sağlığınıza ve çevreye en faydalı ya da en az zararlı çözüm hangisiyse uygulamaya koyun.

5-Destek isteme: Problemi paylaşabileceğiniz akraba, arkadaş ve komşularınızdan destek isteyin, akıl danışın. Danışacağınız konunun uzmanı kişilere ulaşmaya çalışın.

6-Mizah yeteneğini geliştirme: Olaylara şaka ve mizah penceresinden bakmaya çalışın, mizah yapın, işi şakaya vurdurun, mizah dergisi-kitabı okuyun, stresli durumlarda hoşlandığınız anıları ve fıkraları aklınıza getirin.

7-Yeni davranışlara yönelme: Yürüyüş, koşu, spor, jimnastik hareketleri yapma, müzik dinleme, müzik aleti çalma, resim yapma, hobi edinme, çiçek yetiştirme, evcil hayvan besleme, inandığı değerlere dua etme, meditasyon yapma…

8-Affedici olmaya çabalama: İnsan toplum içinde yaşayan ve toplumla sürekli iletişim içinde olan bir varlık. Bu nedenle kendisi başka insanlara rahatsızlık verebildiği gibi, bazen de başka insanlar tarafından rahatsız edilebilir, haksızlığa uğrayabilir, hakarete maruz kalabilir. Bu durumda bazı kişiler kin güder, intikam ateşiyle yanar durur. Bu durum kendisinde gerginlik ve stres oluşturur, vücudunda stres hormonları yükselir, şeker hastalığına, tansiyon yüksekliğine, kas ağrılarına, vücut direncinin düşmesine ve bir dizi başka bedensel hastalığa yatkın hale gelir. Bu nedenle affedici olmak, ufak tefek konuları büyütmemek, “ne hâliniz varsa görün ya da ben sizinle uğraşamam Allah versin cezanızı vb” deyip konuyu çöp sepetine atmak da rahatlama yöntemlerinden bir başkası.

9-Stres kaynaklarına alışma: Altından kalkılamayacak, ortadan kaldırılamayacak ve sizin gücünüzü aşan sorunlara karşı o sorunlarla birlikte yaşamaya, alternatifler bulmaya, elinizden geldiği kadar önlem almaya ya da duyarsızlaşmaya çalışın (ör; komşuda sürekli gürültü olması, toplumdaki şiddet olayları, yalancılık, hırsızlık, dolandırıcılık, trafik yoğunluğu, hayat pahalılığı vb …).

10-Ölçülü harcama: Yüksek miktarlardaki borçlardan kaçının, kredi kartınızı ölçülü kullanın, gelir durumunuza göre borçlanın.

11-Düzenli beslenme: Herşeye rağmen dengeli ve düzenli beslenmeli, zararlı alışkanlıklardan uzak durmalı

12-Düzenli uyuma: Gün içinde sakin olmak için rahat bir ortamda uyuyun, yaşınıza uygun miktarda uykuyu sürdürün (ör; orta yaşlılar için günde 6-8 saat).
;