Sürdürülebilir Diyetler

Sürdürülebilir diyetler, bireyin ve toplumun iyi beslenme durumuna ve uzun vadeli sağlığına
katkıda bulunan ve aynı zamanda düşük çevresel etkiye sahip diyetler olarak
tanımlanmaktadır. Dolayısıyla bu tanım, hem bireylerin diyet alımına hem de sağlık
sonuçlarına odaklanan sağlıklı beslenmeyi; ve tüm çevre, gıda üretimi, ekonomik ve sosyal
boyutları kapsayan bir çevresel sürdürülebilirlik perspektifi içerir.

Ek olarak, sürdürülebilir diyetler kültürel olarak kabul edilebilir olmalı, ideal olarak yerel
gıdalara ve içeriklere dayanmalı ve “Gıda ve beslenme güvenliği” terimiyle uyumlu olarak
çoğu insan tarafından erişilebilir olmalıdır. Bu doğrultuda, sürdürülebilir diyetleri işlevsel hale getirmek için bir SHARP diyeti konsepti önerilmiştir:

1. Çevresel olarak Sürdürülebilir (S),
2. Sağlıklı (H),
3. Uygun Fiyatlı (A; tüketiciler için erişilebilir ancak aynı zamanda tarım gıda sektörünü
de destekler),
4. Güvenilir (R; istikrarlı ve güvenli)
5. ve Tercih Edilebilir (P; kültürel normlar ve yiyecek tercihleriyle tutarlı) olmalıdır.
Bu kavram, beslenme, sosyal, ekolojik ve ekonomik boyutları dahil ederek sürdürülebilirliğin
daha geniş tanımıyla uyumlu olacaktır.

Genel popülasyonda uzun ömür ve iyi sağlık (veya daha düşük ölüm oranı ve bulaşıcı
olmayan hastalık riski) ile ilişkili olduğu yaygın olarak gösterilen iyi bilinen diyet kalıpları;
Hipertansiyonu Durdurmak için Diyet Yaklaşımları (DASH), Akdeniz diyeti, İskandinav
diyetleri ve Vejeteryan diyetlerdir.

DASH diyeti, az yağlı ve yağsız süt ürünlerine vurgu yapan bazı hayvansal ürünleri içeren
çoğunlukla bitki bazlı yiyeceklerle karakterize edilir. Akdeniz ve İskandinav diyetleri,
sırasıyla Akdeniz ve İskandinav ülkelerinde geçerli olan geleneksel beslenme kalıplarını
birleştirme ortak temasına sahiptir ve bu nedenle yerel olarak üretilen gıdalara ağırlık
verir. Bu diyet, kırmızı et, şekerli içecekler ve sodyum tüketimini sınırlarken, çok fazla taze
meyve ve sebze, az yağlı süt ürünleri, kepekli tahıllar, balık, kümes hayvanları, fasulye,
tohumlar ve fındık yemeyi vurgular. Besinler açısından dengeli, lif açısından yüksek ve
doymuş yağ oranı düşüktür.

Akdeniz diyeti kavramı, 1960'ların başında Akdeniz havzasında yaşayanlar tarafından izlenen
tipik beslenme alışkanlıklarını yansıtmak için geliştirilmiştir ve bitki bazlı gıdaların yüksek
tüketimi ve hayvan kaynaklı gıdaların düşük tüketimi ve makul miktarlarda alkol ile
karakterize edilir. Bu diyet, bitki bazlı gıdaları (meyveler, sebzeler, kepekli tahıllar,
baklagiller ve fındık) ve bitkisel (zeytin) yağları yemeyi vurgular. Diyet yağında yüksek
(çoğunlukla tekli doymamış), balık ve kümes hayvanlarında orta düzeyde ve kırmızı ette
düşüktür.

İskandinav diyeti, 2004 yılında, sağlığa güçlü bir odaklanma ve etik bir üretim felsefesi ile
birlikte geleneksel gıdalara yenilikçi bir yaklaşım olarak geliştirildi. Bu diyet aynı şekilde
bitki bazlı gıdaların, kepekli tahılların, kuruyemişlerin, süt ürünlerinin, balıkların, kabuklu
deniz ürünlerinin ve serbest gezinen besi hayvanlarının ve av hayvanlarının yüksek oranda
tüketilmesiyle karakterize edilir. Genel olarak, hem Akdeniz hem de İskandinav diyetleri,
sağlık, lezzet, yemek kültürü ve çevreyi dikkate alan sağlıklı bölgesel omnivor diyetinin
prototipleri olarak kabul edilir. Bu diyet, bol miktarda meyve, sebze, balık, diğer yağsız
proteinler ve kepekli tahıllar içeren bütün, yerel, mevsimlik yiyecekleri vurgular. Meyveler,
meyveler, sebzeler, baklagiller, patates, kepekli tahıllar, kabuklu yemişler, tohumlar, çavdar
ekmeği, balık, deniz ürünleri, az yağlı süt ürünleri, otlar, baharatlar ve kolza tohumu (kanola)
yağı bakımından zengindir; av etleri, serbest gezinen yumurta, peynir ve yoğurtta ılımlı; ve
diğer kırmızı etler ve hayvansal yağlar, ilave şekerler, işlenmiş etler, gıda katkı maddeleri ve
rafine hızlı yiyecekler açısından düşüktür.

Vejetaryen diyetleri et içermez ancak hayvansal kaynaklı tüm gıdaları dışlayan vegan
diyetlerinin aksine süt ürünleri ve yumurta içerebilir. Son zamanlarda, EAT-Lancet
Sürdürülebilir Gıda Sistemlerinden Sağlıklı Diyetler Komisyonu, hayvansal gıda miktarını
kademeli olarak azaltan ve miktarı kademeli olarak artıran esnek vejetaryen, pesketaryen,
vejeteryan ve vegan dahil olmak üzere farklı enerji dengeli bitki temelli beslenme kalıpları
tanımladı. Vejetaryen diyet tahıllar, sebzeler, meyveler, şekerler, yağlar, yumurtalar (ovo-
vejetaryen) ve süt ürünleri (lakto-vejeteryan) içerir. Et bazlı protein kaynakları, bitki bazlı
proteinler (baklagiller), meyveler ve sebzelerin karışımı ile değiştirilir. Pesketaryen diyet balık
ve deniz ürünlerinin de eklenmesiyle lakto-ovo-vejeteryan olana benzer. Vegan diyet ise tüm
hayvansal kaynaklı protein kaynaklarını hariç tutar.