Suya sabuna dokunun!

Suya sabuna dokunmadan bir yaşam tarzı sosyal hayatta hoş karşılanmadığı gibi kişisel temizlik açısından da suya sabuna dokunmamak sağlık sorunlarına neden olmaktadır. Vücudumuzun dış ortamla en çok temas eden uzvu ellerimizdir ve el temizliği zararlı mikroorganizmalardan korunmanın temelini oluşturmaktadır. El temizliği kişisel korunmanın yanında gün boyunca temas ettiğimiz aile fertlerinin ve mesai arkadaşlarının korunmasına da katkı sağlar. Özellikle kalabalık ortamlarda çalışanlar için el temizliği daha da çok önem arz etmektedir. Başta sağlık sektörü olmak üzere birçok iş kolunda, çalışanların el yıkamasındaki ihmalleri toplumu tehdit eden ciddi sorunlara ve salgınlara yol açabilmektedir.

Aslında yeni veriler vücudumuzda bulunan hücre sayısından (10 trilyon) on kat fazla sayıda bakterinin (100 trilyon) bizimle dostane hayat sürdürdüğünü göstermektedir. Bilimin yeni farkına vardığı bu ‘yeni’ dostlarımız ‘Mikrobiyota’ organı olarak adlandırılmaktadır. Mikrobiyotamızdaki bakterilerin bağışıklık sistemimize destek olduğu ve çok sayıda yararı bilinmektedir. Bununla birlikte halen bize düşmanca davranan bakterilere karşı koruyucu tedbirleri almamız da önemini devam ettirmektedir. Ellerimizde cm2’de 104-106 bakteri normal flora olarak bulunmaktadır. Başta grip, rotavirüs, suçiçeği gibi viral etkenler ve birçok ciddi enfeksiyona yol açabilen bakteriyel etkenler en kolay ve hızlı yayılımını eller yoluyla yapmaktadır. Bu tür etkenler bulunduğumuz ortamlarda 7-8 saat canlılıklarını ve bulaştırıcılıklarını devam ettirmekte ve bu yolla da hastalıklarını yaymaktadırlar. Oysaki yeterli el temizliği solunum yoluyla bulaşan hastalıkların yanı sıra, besin kaynaklı hastalıkların azaltılmasında, toplumda sıklıkla görülen ishallerin, dışkı ile bulaşan hastalıkların, paraziter ve mantarlara bağlı gelişen hastalıkların önlenmesinde basit ancak en etkili korunma yöntemidir. Gelişmekte olan ülkelerde, solunum yolu hastalıkları ve ishalli hastalıklar ile ilgili çocuk ölüm oranları sabunla el yıkama gibi basit davranış değişiklikleri ile azaltılabilir. El yıkama, basit bir eylem olmasına rağmen neredeyse %50 oranında bu hastalıklardan ölüm oranını azalttığı hesaplanmaktadır.

Derimizde, birisi yerleşik kalıcı, diğeri de bulaşma sonucu oluşan, geçici mikroorganizma topluluğu bulunur. Kalıcı floradaki mikroorganizmaların çoğu derinin üst tabakasında yerleşirken % 10-20 si daha derin tabakalara yerleşirler. Bu floraya ait bakteri yükü su ve sabun ile azaltılabilir, ancak tamamen ortadan kaldırılamaz. Bu bakteriler genel olarak enfeksiyonlara neden olmazlar. Geçici flora kalıcı floranın aksine el yıkamayla kolayca uzaklaştırılabilir. Eller su ve sabunla etkili bir şekilde yıkandığında geçici floradaki zararlı olabilecek mikroorganizma sayıları dört kat azaltılır.

Ellerin sadece suyla yıkanması zararlı etkenlerin uzaklaştırılması için yeterli değildir. Sabunla beraber yaklaşık 30-40 saniye süren el yıkama işlemi istenen temizliği sağlamaktadır. Ancak sonrasında 2-4 saat sonra elde kalan bakteri ve virüslerin tekrar üremekte ve yapılan işe göre yeni temaslarla eller tekrar eski haline dönmektedir. Bu nedenle sık ellerin yıkanmasını da vurgulamalıyız. Özellikle nelerden sonra el yıkamaya özen göstermeliyiz diye düşündüğümüzde aşağıda sıraladığımız fiillerden sonra ilk akla gelenlerdir.

• İşten evinize dönmeden önce ve evinize geldikten sonra,

• Yemek hazırlamadan önce,

• Yemek yemeden önce ve yemek yedikten sonra,

• Diş, ağız, yüz ve göz temizliği yapmadan önce,

• Saçlar tarandıktan ya da saçlara dokunduktan sonra,

• Tuvaletten önce ve sonra,

• Vücut sıvıları ile temastan sonra,

• Vücudunuzdaki kesik ve yaralara dokunduktan sonra,

• Üst solunum yolu salgıları ile temas ettikten sonra (hapşırma, öksürme, burun silme vb.),

• Vücudunuzun herhangi bir kirli bölgesine dokunduktan sonra,

• Hayvanlara dokunduktan sonra,

• Pişmemiş gıdalara (özellikle kırmızı et, tavuk, balık, yumurta) temas ettikten sonra,

• Bozulmuş gıda ve çöplere dokunduktan sonra,

• Kirli, tozlu bir işi tamamladıktan sonra,

• Çocukların altını değiştirdikten sonra,

• Toplumda ortak kullanılan araçların kullanımından sonra (toplu taşıma araçları, telefon, asansörler, merdiven korkulukları vb)

• Paraya dokunduktan sonra mutlaka eller yıkanmalıdır.

Etkin bir el temizliği, her seferinde doğru yıkama tekniğinin uygulanması ile mümkündür. Sadece 30-40 saniyede uygulanabilecek doğru el yıkama tekniğiyle, bulaşıcı ve salgın pek çok hastalığa karşı önlem alınabilir. Doğru el yıkama için eller ılık su ile ıslatılır, sabun ellerin tüm yüzeylerine dağıtılır, bilekler, avuç içleri, parmaklar, parmak araları, el sırtı ve tırnak içleri en az 30 saniye kuvvetlice ovulur ve durulanır. Özellikle halka açık ve toplu yerlerde tek kullanımlık havlu kağıt ile eller kurulanmalıdır. Kurulama sonrasında kullanılan kağıt havlu ile musluk kapatılmasına dikkat edelim. İşlem sırasında dermatit riskini arttırabileceğinden sıcak su kullanılmamalıdır. Yapılan araştırmalarda klasik sabunların en az antibakteriyel sabunlar kadar etkili olduğunu gösterdiğinden katı veya sıvı sabun kullanmak el temizliği için yeterlidir. Kolonyalar ve en az %60 ve %95 alkol ihtiva eden el temizleyicileri etkili mikrop öldürücülerdir. Su ve sabun olmadığı ortamlarda alternatif olarak kullanılabilirler. Sıcak hava kurutma makinelerinin ise el kurutma amaçlı kullanımı ellerde bakteri sayısını azaltmak yerine daha çok artırdığı, ellerdeki bakterileri 2 metre mesafeye kadar üflediği ve mikroorganizmaları etraftaki insanlara ulaştırdığı araştırmalarda gösterilmiştir. Bu nedenle sıcak hava kurutma makineleri kullanılmamalıdır.

Sonuç olarak; bakteri ve virüslerin en temel geçiş yolu ellerimiz olmasından dolayı el temizliği, günlük yapılması gereken en önemli kişisel temizliktir. Ellerin sık sık ılık su ve sabunla yıkanması, tırnakların kısa ve temiz olması; bulaşıcı hastalıkların artmasını ve yayılmasını önlemenin en etkili yoludur.