Teknoloji Bağımlılığı

1. Sizi biraz tanıyabilir miyiz?

Tarsus, 1984 doğumluyum. Dört çocuklu bir ailenin son çocuğu olarak dünyaya geldim. Lisans eğitimimi 2007 yılında Mersin Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik bölümünde tamamladıktan sonra, yüksek lisansımı aynı bölümde Çukurova Üniversitesinde tezli olarak tamamladım. Tezimi evli bireylerin bağlanma boyutları, evlilik doyumu ve yaşam doyumu üzerine yaptım. Mesleki hayatıma atıldığım ilk yıllardan bu yana, Weınheım Sistemik Psikoterapi Enstitüsü Aile Terapisi eğitimi, Weinheim Sistemik Psikoterapi Enstitüsü Cinsel Terapi eğitimini, CİSED Çocuk ve Ergen Terapisi eğitimini tamamladım. Eğitimin hayat boyu devam eden bir süreç olduğuna ve kendimi geliştirmenin önemine olan inancım şimdilerde Sanatla Terapi ve Yaratıcılık eğitimine başlamamı sağladı. Mesleki hayatımın akışında benim en büyük gücüm yaşam ırmağımı besleyen evliliğim oldu. On üç yıllık evli ve iki erkek çocuk annesiyim.

2. Pandemi sürecinde……Çocuğumuzun teknoloji bağımlısı olduğunu nasıl anlarız?

Evet, pandemi süreci bizleri ve çocuklarımızı zorunlu olarak teknolojiyle daha fazla iç içe olmaya itti. Teknoloji bağımlılığı ile destek almak isteyen ailelerde artış yaşandığını söyleyebilirim. Çocuklarımız bir bağımlıkla kıvranmadan hemen önce desteğe ihtiyaç duyup duymadığını anlamak çok daha önemli hale geldi. “Peki bunun artık müdahale edilmesi gereken bir sorun olduğunu nasıl anlayacağız?” Çocuğunuzun;

• Tablet, telefon veya bilgisayarına ayırdığı zaman giderek artar.

• Kullandığı teknolojik nesneden uzak olduğunda huzursuz olur ve bu huzursuzluğu öfke, uykusuzluk ve yoksunluk belirtileriyle ortaya koyar. Evde çabuk öfkelenen ve kafası dağınık bir çocukla birliktesinizdir.

• Aile içinde, okulda ve arkadaşlık ilişkilerinde sebep olduğu sorunlara rağmen davranışı sürdürmede ısrar eder. Örneğin; siz çocuğunuzun arkadaşlarıyla dışarı çıkıp, sinemada güzel bir film izleyebileceğini tavsiye ederken, o evde kalmakta ısrar eder.

• Düşünsel veya eylemsel olarak zamanının önemli bir kısmını kullandığı nesneye veya davranışa ayırır ve bunun sonucu olarak sorumluluklarını öteler.

3. Teknoloji bağımlılığının çocuklar üzerinde ne tür olumsuz etkileri vardır?

Hayatının merkezine teknolojik nesneyi ve onunla oynadığı oyunları veya başka davranışları alan çocuk hayatın diğer alanlarında ona keyif veren her şeyden zamanla vazgeçer. Aileyle ve arkadaşlarla fiilen geçirilen vakit giderek azalır ve yerini sanal olarak yarattığı kendi dünyası alır. Bu süreç zamanla onun aile içi ve arkadaşlık ilişkilerinin de bozulmasına neden olur. Düşünün ki kimi zaman kişi kendi temel ihtiyaçlarını bile ihmal etmekteyken etrafındaki insanların ihtiyaçlarını ve ilişki kurma ihtiyaçlarını nasıl ihmal etmesin. İhmal edilen alanlardaki paydaşlara mazeret yaratabilmek için, zamanla yalanlara da başvurulmaya başlanır. Hem bedene hem zihne zarar veren bu bağımlılık belli bir noktadan sonra zihinsel becerilerde gerilemeye de neden olmaktadır. Kontrol edemediği bu durumun giderek kölesi olan çocuk, zamanla yardım kaynaklarını da reddetmeden önce mutlaka destek alınmalıdır.

4. Yetişkinler için durum nedir? Teknoloji bağımlısı olduğumuzu nasıl anlarız?

Bir yetişkin olarak sorumluluk alanlarınızı yok sayacak kadar teknolojik nesneyle meşgulseniz; işten eve geldiğinizde aile ritüelleri yerine bir an önce kendi dünyanıza çekilip izole olmak istiyorsanız, bu nedenle uyku saatlerinizi her geçen gün öteliyorsanız, tüm bunların sonucu olarak eş ilişkinizi ve çocuğunuzla ilişkinizi ihmal ediyor ve sorunlar yaşıyorsanız, sosyal ilişkilere girmek yerine izole teknolojik yaşamınızı tercih ediyorsanız teknoloji bağımlılığı söz konusudur. Sistemik terapide bireyi içinde bulunduğu aile sisteminin bir parçası olarak görürüz ve teknolojik nesnenin de bu sistemin içerisinde bir amaca hizmet ettiğini varsayarız.  Bunu daha net şöyle açıklayabilirim; bazen bağımlılığın neden olduğu problemleri, bazen ise başka problemlerin üstünün bağımlılıkla örtüldüğünü görürüz. Aile sisteminin içerisinde mevcut teknolojik nesnenin sizi hangi problemi görmekten alıkoyduğuna, buna neden ihtiyaç duyduğunuza da bakmalıyız. Teknoloji bağımlılığı çok yönlü değerlendirilmeye muhtaç olan, profesyonel bir destek almayı elzem saydığımız bir süreçtir.

5. Teknoloji bağımlılığı aile içi iletişimi nasıl etkiler?

Kesinlikle etkiler. Merkeze koyulan bir nesnenin ailenin diğer üyelerinden ilişki çalmaması mümkün değildir. Her ailenin kendine özgü rutinleri ve ritüelleri vardır. Her evde akşam yemeği yenir; ancak kimi yemeğe evin babası olmadan başlamazken, kimi evin babası olmadan başlamak zorunda kalır. Her evin şartları farklı da olsa, huzurlu ve mutlu olmanın önemsendiği bir ailede amaç birbirimize alan tanımaya özen gösterirken;  birlikte olduğumuz alanları da besleyebilmektir. Eğer teknoloji bağımlısı bireyin parçası olduğu bir aileden söz ediyorsak; birlikte beslenilmesi gereken alanlar ihmal edildiğinden, zamanla iletişimde kopmalara ve zaman zaman da büyük tartışmalara neden olarak aile içi ilişkileri olumsuz etkilemektedir.

6. Bu bağımlılıktan kurtulmak mümkün müdür?

Yapılandırılmış ve aile sisteminin tüm paydaşlarının dahil edildiği bir süreçle tabi ki mümkündür. Sistemik aile terapisinde sistemin tüm üyelerinin dahil edildiği bir süreç yürütülür. Bu noktada önemli olan tedavi sürecine zamanında başlanması ve sürdürülmesidir. Zamanında müdahale edilmediğinde kişi yardım almaya açık olmadığından sonuç almak daha zor ve uzun olmaktadır.