Temporomandibular eklem

Çene eklemi, yani temporomandibular eklem, kas, lif, disk ve kemiklerden oluşan karmaşık bir yapıdır. Bu eklemin içinde eklemi yerinde tutan kaslar, lifler, ligamanlar, kollajen yapılı bir eklem diski (kıkırdak), damar ve sinir paketi ve eklem sıvısı (Sinovial sıvı) bulunur. Anatomik anlamda oldukça karışık olan bu yapı aynı zamanda fonksiyonel olarak da çok boyutlu hareketler yapması itibariyle diğer eklemlerden ayrılır. Vücuttaki çoğu eklem 2 boyutlu hareketler yapmaktadır. Çene eklemi ise öne arkaya ve yana olmak üzere 3 boyutta hareket eder. Aynı zamanda konuşma, çiğneme, yutma gibi ana fonksiyonlarının yanında uyku dahil devamlı çene hareketi olur. 

Çene eklemi hastalıkları, bu anatomik yapıların uyumlu çalışmasını engelleyen etkenlerden kaynaklanır. Bunlar geçici ya da uzun vadeli olabilir. Çene eklemi rahatsızlığının muhtemel sebepleri arasında trafik kazaları sırasında baş boyun bölgesine gelen travma, diş sıkma alışkanlığı, vücudun genelini etkileyen romatoidartirit, akut stres hallerinde diş gıcırdatma veya sıkmaya bağlı gelişen kas spazmları, ortodontik anomalilerden açık kapanış, temporomandibüler eklem artiriti ve tümörleri gösterilebilir. Sıklıkla çene eklemi rahatsızlığı meydana geldiğinde, bir an için çene yerinden fırlayacakmış ya da kilitlenecekmiş gibi olur. Bazı durumlarda yemek yerken, konuşurken ya da dinlenme halinde ağrı oluşur, ağız çok geniş açılamayabilir, bazen de eklemlerden ses gelir. Bu rahatsızlık 20-30 yaş arasında bayan hastalarda daha fazla görülmektedir.

Eklemle ilgili rahatsızlıkların en sık görüleni,travmalar, aşırı kuvvetler sonucu eklem ligamanlarının uzamasına bağlı olarak oluşan disk deplasmanlarıdır. Çiğneme hareketi sırasında eklem diskinin yer değiştirmesi sırasında da 'clicking' ve 'pop' denen sesler ortaya çıkar. Bu sesler, eklem hastalığının önemli belirtilerindendir. 

Çene eklemi hastalıklarının diğer belirtileri şunlardır:
1- Ağız açmada kısıtlılık, 
2- Kulağa, yüze, dişlere, gözlere yansıyan ağrı, 
3- Çiğneme kaslarında ağrı, 
4- Yüzde asimetri,
5- Çenenin açık olarak takılı kalması, 
6- Kulağa, yüze, dişlere, gözlere yansıyan ağrı, 

Eklem hastalıkları basit eklem sesleri ve kas ağrıları ile başlar ve önlem alınmazsa ağız açmada kısıtlılık ve çene kilitlenmesine kadar gidebilir. Eklem hastalığının tedavisinde yöntem, tüm hastalıklarda olduğu gibi öncelikle etkenin ortadan kaldırılmasıdır. Yapılan tetkikler sonucunda eklem ağrılarının ortodontik bozukluklardan kaynaklandığı tespit edilmişse, eklem splinti, analjezik, antienflamatuar ve antispazmik ilaç tedavisi sonrası ortodontik tedaviyle kapanış bozukluğunun düzeltilmesi önerilir.Bu anlamda eksik ve hatalı dişler düzeltilir, kapanış sorunları ortodontik olarak çözülür, kassal sorunlar gerektiğinde bir fizik tedavi uzmanı yardımıyla ortadan kaldırılır.Ekleme yönelik yapılan en sık uygulama, dişsel ve kassal ilişkiyi düzeltmeye yarayacak olan gece plağı uygulamasıdır. Yapılacak bu plakla dişlerdeki erken temaslar düzeltilir ve kasların kasılma paterni değiştirilir. Hastanın rahatlaması sağlandıktan sonra gerekli dolgu, protez ve ortodonti uygulamalarıyla eklem sorununun sebebi ortadan kaldırılır. Ancak ağrıların kaynağı bölgeyi tutan artirit ya da tümörse, o zaman cerrahi müdahale gerekebilir.Eklem rahatsızlığının en uç tedavisi çene eklemine yönelik cerrahi müdahaledir. Çene açıklığının kısıtlandığı durumlarda hastaların beslenmesi ve konuşması oldukça zordur. Bu durumda eklem başı ameliyatla yerinden çıkartılır.