Tiroid Hastalıkları

Tiroid Nedir?

Boynun ön bölgesinde, soluk borusunun üzerinde, kelebek şeklinde bir organdır. T3 ve T4 isimli iki hormon üretir. Bu hormonlar insan sağlığı için çok önemlidir, öyle ki; karaciğerin, böbreğin çalışmasından tutun da, saç sağlığımıza hatta düşünce yoğunluğumuza ve hızımıza kadar her türlü vücut fonksiyonunda rol alırlar. Bu nedenle tiroid bezinin fazla çalışması da az çalışması da sorundur.

Guatr Nedir?

Tiroid bezinin büyümesine guatr denir. Tiroid bezini sönmüş bir balon gibi kabul edersek bu balonun şişmiş hali guatrdır. Tiroid bezinin içinde nodül dediğimiz şişliklerin olup olmaması, fazla ya da az hormon salgılayıp salgılamaması önemli değildir. Bunlar varsa olsa da olmasa da eğer tiroid bezi büyümüşse bu guatrdır.

İç Guatr Nedir, Dış Guatr Nedir?

Aslında tıpta böyle bir ayırım yoktur. Bu tamamen halk arasında uydurulmuş bir söylencedir. Halk arasında iç guatr; tiroid bezinin fazla çalıştığı, çok hormon ürettiği durumlar için, dış guatr ise; tiroid bezinde bezelerin (nodüllerin) olup biyopsi yapmak, ameliyat olmak gibi dışarıdan müdahalelerin gerekli olduğu durumlar için kullanılır.

Tiroid ve Guatr Aynı Şey mi?

 

Tiroid, her insanda olan, normal sağlıklı tiroid bezidir. Guatr ise bu bezin büyümüş hali için kullanılır. Eğer tiroid bezini şişirilmemiş bir balon gibi düşünecek olursak guatr, bu balonun şişirilmiş halidir.

Tiroid Hastalıkları Nasıl Şikayetlere Neden Olur?

Tiroid hastalıkları üç farklı türde şikayetlere neden olur:

Tiroid bezinin büyümesine bağlı şikayetler: Tiroid bezi çok büyürse, bir kitle gibi öne doğru çıkıntı yaparak boyunda kozmetik bir sorun oluşturabilir. Ayrıca arkasındaki nefes borusuna baskı yaparak solunum zorluğuna, yemek borusuna baskı yaparak yutkunma güçlüğüne ya da yutkunurken takılma hissine sebep olur. Özelikle yatarken daha belirgin hale gelen “boğuluyormuş” hissi de büyük guatrlarda gördüğümüz bir durumdur.

Tiroid bezinin çok çalışmasına bağlı şikayetler: Tiroid bezi vücudun gaz pedalı gibidir; eğer gaza fazla basarsanız vücuttaki her şey hızlanır; metabolizma hızlandığı için kilo kaybı olur, uyku ritmi bozulur, aşırı hareketlilik, yerinde duramama olur, kalp hızlı çalıştığı için çarpıntı olur, bağırsaklar hızlı çalıştığı için sık sık tuvalete çıkma ihtiyacı olur, vs.

Tiroid bezinin az çalışmasına bağlı şikayetler: Gaza az basılmış araba gibi her şey yavaşlar; metabolizma yavaşladığı için çabuk kilo alma, sabahları uyanamama, halsizlik, uyuşukluk olur, deri kurur, saç dökülmesi başlar, bağırsaklar yavaş çalıştığı için kabızlık olur, düşünce yavaşladığı için söylenenleri anlamama, yanlış kararlar alma gibi sorunlar yaşanır.

 

Tiroid Hastalıkları Kilo Aldırır mı?

Öncelikle şunu iyi anlamak gerekir; şişmanlık (obezite) dünyanın en ciddi sağlık sorunlarından biridir yani basit bir konu değildir ve şişmanlığın çok az bir bölümünün sebebi bilinmektedir. Yani şişman insanların birçoğunda sebebin ne olduğunu bilmiyoruz. Tiroid bezinin az çalışması şişmanlığa neden olur ancak bu oldukça ender görülen bir şişmanlık nedenidir. Dolayısıyla şişmanlık problemi olan her kişi kanda tiroid hormonlarına baktırmalıdır ancak bunu yaparken yaşadığı kilo probleminin sebebinin bu olacağı konusundaki beklentilerini çok düşük tutmalıdır.

 

Guatr Kilo Aldırır mı?

 

Guatr, tiroid bezinin büyümesidir. Eğer bez yavaş çalışmıyorsa tek başına guatr varlığı kilo alımına neden olmaz. Unutulmamalıdır ki, şişmanlık (obezite) dünyanın en ciddi sağlık sorunlarından biridir yani basit bir konu değildir ve şişmanlığın çok az bir bölümünün sebebi tiroid bezi ile ilişkilidir.

  

 

Tiroid İlaçları (Hapları) Kilo Aldırır mı?

 

Tiroid ilaçları kilo aldırmaz, tersine metabolizmayı düzenleyerek gereksiz kilo alımını engeller. Dolayısıyla hiçbir hasta kilo alacağım endişesiyle, doktorunun tavsiye ettiği tiroid ilaçlarını almayı bırakmamalıdır.

 

Guatr Yapan Yiyecekler Gerçekten Var mı?

 

Evet var. Bunlara tıpta guatrojen gıdalar ya da iyot seven gıdalar denir. Bu gıdalar yendiğinde vücuttaki tüm iyodu kendi bünyeleri içine alırlar. Oysa tiroid bezi hormon üretmek için bol miktarda iyoda gereksinim duyar. Vücutta iyot kalmayınca tirid bezi daha çok hücre üretir ve bu da bezin büyümesine neden olur.

Bu gıdalar içinde başrol kara lahanaya aittir. Çünkü kara lahana iyodu en çok seven gıdadır. Ayrıca beyaz lahana, turp, brokli gibi yiyecekler de çok tüketildiklerinde guatra neden olurlar.

 

Tiroid Hastalıkları Nelerdir?

 

Tiroid hastalıkları iki grupta toplanır:

1-Tiroid anatomisinde, görüntüsünde değişiklik yapan hastalıklar: Bunlar tiroid nodülleridir. Nodül; beze, şişlik, çıkıntı anlamında bir kelime olup tiroid bezinin içinde oluşan yuvarlak, sert, şişliklerdir. Boyutları birkaç milimetreden, birkaç santimetreye kadar değişebilir. Sayıları da değişkendir; tek olabilecekleri gibi, onlarca da olabilirler.

2-Tiroid fonksiyonlarında değişiklik yapan hastalıklar: Bunlar ya tiroidin fazla çalışmasına ya da az çalışmasına neden olan hastalıklardır.

Tiroid İltihabı Nedir?

 

Her organın olduğu gibi tiroid bezinin de iltihabı vardır. Ancak tiroid bezi iltihabının özelliği, herhangi bir mikrop (bakteri, virüs ya da mantar) olmaksızın vücudun kendi kendine ürettiği bir iltihap olmasıdır. Dolayısıyla bu iltihapta antibiyotikler kullanılmaz ve çabuk geçmez, iyileşmesi uzun zaman alır. Bu süreçte tiroid hücrelerinin fonksiyonları bozulabilir; yavaş ya da hızlı çalışabilirler. Dolayısıyla bu tür hastalar yakın takip gerektirir.

 

Tiroid Hastalıkları Genetik mi?

 

Tiroid hastalarında genetik olma olasılığı çok yüksektir. Birçok tiroid hastasının ailesinde farklı türlerde de olsa tiroid hastalığı vardır. Ancak şu da unutulmamalıdır ki, ailesindeki hiçbir bireyde tiroit hastalığı olmayan kişilerde de hastalık ortaya çıkar. Yani ailede hastalık olmaması riski azaltmakla birlikte ortadan kaldırmaz.

 

 

Karadeniz’de Neden Guatr Daha Sık Görülüyor?

 

Bunun iki nedeni vardır. Biri Karadeniz bölgesinde yüksek dağlık bölgelerde yaşayan insan sayısının fazla olmasıdır. Yüksek dağlık bölgelerde toprak ve sudaki iyot miktarı azdır. Dolayısıyla bu insanlar doğal yollarla (yani gıdalar ve su ile) yeterli iyot alamazlar. Diğer neden ise Karadeniz’de kara lahananın bolca üretilmesi ve sevilmesidir. Kara lahana iyot seven bir bitkidir ve gıdalarla vücuda girdiğinde vücuttaki tüm iyodu toplar, tiroit bezine hormon üretmek için iyot kalmadığı için doku kendisini büyüterek sorunu çözmeye çalışır ve sonuçta tiroid bezi büyür yani guatr ortaya çıkar.

 

Tiroid Hastalıkları Neden Kadınlarda Daha Sık Görülüyor?

 

Gerek iyi huylu, gerekse kötü huylu (kanser) tiroid hastalıkları kadınlarda erkelerden üç kat daha sık görülür. Ne yazık ki bunun nedeni kesin olarak bilinmiyor. Kadınlık hormonlarının (östrojen ve progesteron) burada önemli bir rol oynadığı sanılmaktadır.

 

Tiroid Nodülü Nedir?

 

Nodül; beze, şişlik, çıkıntı anlamında bir kelime olup tiroid bezinin içinde oluşan yuvarlak, sert, şişliklerdir. Boyutları birkaç milimetreden, birkaç santimetreye kadar değişebilir. Sayıları da değişkendir; tek olabilecekleri gibi, onlarca da olabilirler. Nodülün en önemli özelliği kanser riski taşımasıdır. Ancak şunu da unutmamak gerekir. Tüm nodüllerin sadece %5’i kanserlidir. Yani nodülü olan hastalar bu konuda gereksiz stres yapmamalıdır. Önemli olan hangi nodülün kanserli olabileceğinin belirlenmesidir. Bu da bir uzman hekimin işidir.

 

Her Nodül Kanser midir?

 

Asla değildir! Bir tiroid nodülünde kanser olma olasılığı sadece %5’dir. Yani nodülü olan hastalar bu konuda gereksiz stres yapmamalıdır. Önemli olan hangi nodülün kanserli olabileceğinin belirlenmesidir. Bu da bir uzman hekimin işidir. Nodülü olan hastaların tiroid ve endokrin hastalıklar konusunda uzman hekimlere başvurmaları yeterlidir.

 

Biyopsi ya da İğne Biyopsisi Nedir?

 

Biyopsi kelimesi tıpta şüpheli dokudan parça almak anlamında kullanılır. İğne biyopsisi ise bu işlemin, cildi kesmeden dokuya sadece ince bir iğne batırarak yapılmasıdır. Burada amaç, şüpheli nodüldeki hücrelerin iyi huylu mu, yoksa kötü huylu mu (kanser) olduğunu anlamaktır. Tiroid biyopsileri ince bir iğne ile yapılır. İşlem, hastayı uyutmadan (narkoza almadan) lokal anestezi altında yapılır ve birkaç saniyede tamamlanır. Alınan parça mikroskopta incelenmesi için patoloji bölümüne gönderilir. Birkaç gün içinde kesin rapora ulaşılmış olur.

 

 

Tiroid Hastalıkları İle Tuzun Ne İlgisi Var?

 

Tiroid bezi hormon üretmek için iyot atomuna ihtiyaç duyar. İyot, tiroid bezi için olmazsa olmazdır. Doğal yollardan iyot alımı eksik kalıyorsa bunu yerine koymak için en uygun gıdanın tuz olduğu tespit edilmiş ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından tuzlara belli düzeyde iyot katılması önermiştir. Ülkemiz de bu öneriye uymuştur. Market raflarında gördüğümüz tuz paketlerinde “iyotlu” ibaresi olan tuzları tüketmek sağlıklı bir tiroid bezine sahip olmak için çok önemlidir.

 

Graves Hastalığı Nedir?

 

Vücudun kendi kendine geliştirdiği, yani dışarıdan bir bakteri ya da virüs girmeden ortaya çıkan tiroid bezi iltihabıdır. Graves’le ilgili iyi haber kanserleşme riskinin düşük olması yani iyi huylu bir hastalık olmasıdır. Kötü haber ise, kronik olması yani yıllarca devam etmesi ve hastaların yaklaşık 1/3’ünde hastalığın gözlere vurarak gözlerde dışarı doğru çıkma oluşturmasıdır.

Graves’li hastalar mutlaka bu konuda uzman bir hekim tarafından yakın takip altında tutulmalıdır. Çünkü hastalık bazen alevlenebilir ve bu durumda hastanın ilaç takviyesi alması ya da eğer ilaç kullanıyorsa bunların dozunun arttırılması gerekebilir.

Graves’li hastalarda gözlerde büyüme başladığında cerrahi girişimle tiroidi almak gerekir. Çünkü geç kalınmış vakalarda ameliyat olunsa da gözlerdeki bozukluk düzelmez, kalıcı olur.

 

Graves Hastalığının Kanser Riski Var mı?

 

Öncelikle şu iyi anlaşılmalıdır ki, Graves bir tür kanser değildir. Vücudun kendi kendine başlattığı bir iltihaptır. Kanser riski son derece düşüktür. Graves’li hastalar kanserden çok hastalıklarının takibini aksatmaktan çekinmelidirler.

 

Her Tiroid Hastalığı Gözlere Vurur mu?

 

Graves Hastalığı dışında hiçbir tiroid hastalığı gözlere vurmaz, gözlerde hastalık oluşturmaz. Bu sadece Graves’e özgü bir durumdur. Ancak şu da iyi bilinmelidir ki, gözlerde oluşan her türlü irileşme Graves hastalığı anlamına gelmez, bundan farklı nedenleri de olabilir.

 

Tiroid Bezi Fazla Çalışırsa Ne olur?

 

Tiroid bezinin fazla çalışması, tiroid hormonlarının (ki bunlara T3 ve T4 denir) fazla üretilmesi anlamına gelir. Tiroid bezi vücudun gaz pedalı gibidir; eğer gaza fazla basarsanız vücuttaki her şey hızlanır; metabolizma hızlandığı için kilo kaybı olur, uyku ritmi bozulur, aşırı hareketlilik, yerinde duramama olur, kalp hızlı çalıştığı için çarpıntı olur, bağırsaklar hızlı çalıştığı için sık sık tuvalete çıkma ihtiyacı olur, vs.

 

Tiroid Bezi Az Çalışırsa Ne olur?

 

Gaza az basılmış araba gibi her şey yavaşlar; metabolizma yavaşladığı için çabuk kilo alma, sabahları uyanamama, halsizlik, uyuşukluk olur, deri kurur, saç dökülmesi başlar, bağırsaklar yavaş çalıştığı için kabızlık olur, düşünce yavaşladığı için söylenenleri anlamama, yanlış kararlar alma gibi sorunlar yaşanır.

 

 

Atom Tedavisi Nedir?

 

Halk arasında atom tedavisi olarak bilinen işlem radyoaktif olan yani etrafa zararlı ışınlar yayan iyot atomunun hastaya verilmesidir. Bu işlem iki amaçla yapılır:

• Tiroid kanseri sebebiyle ameliyat olmuş hastalarda eğer tümör çapı büyükse ya da tümör tiroid bezinin dışına taşmışsa hastaya ameliyattan sonra atom tedavisi uygulanır. Şunu iyi anlamak gerekir ki, her kanser hastasına atom verilmez. Sadece ilerlemiş vakalarda atom tedavisi uygulanır.

• Tiroid bezinin fazla çalıştığı hastalarda atom tedavisi uygulanır. Bu durumda hastaya uygulanan doz kansere göre daha düşüktür.

Atom tedavisinde çevreye zararlı ışınlar yayan yani radyoaktif atomlar kullanıldığı için hastalar en az bir gün bir odada yalnız başına kalmaları gerekir. Bunun amacı başka insanların ışınların etkisinden korunmasıdır.

 

Atom Tedavisi Sonrası Kısırlık Olur mu?

 

Düşük de olsa böyle bir risk vardır. Bu sebeple kanser olmayan genç hastalarda atom tedavisi tercih edilmez. Tiroid bezi fazla çalışan genç hastalarda genellikle cerrahi tedavi tercih edilir.