Tolerans Penceresi

Her bireyin, her çocuğun kendine özgü, farklı bir “tolerans penceresi” vardır. Tolerans pencereleri içindeyken sakin, duygusal olarak dengeli, öğrenmeye, oynamaya, yeteneklerimizi göstermeye ve sevme-sevilmeye hazırdır.

Bir şeyler bizi, çocuğu, ergeni tetiklendiğinde endişeli ya da korkmuş hisseder, bu durum bireyi tolerans penceresinin dışına iter. Bir çocuk hafif ya da aşırı sıkıntı yaşadığında hemen pencerenin dışına doğru itilebilir. Aşırı uyarılma yaşadığında tolerans penceresinin üzerinde “hiper uyarılma” tarafına çıkar ya da alt seviyede kalır tolerans penceresinin altına iner “hipo uyarılma” yaşar.

Travma ve kayıp yaşamış bir çocuk , güvenli, dengeli ve sağlıklı bir erken çocukluk geçirmiş çocuğa kıyasla daha dar tolerans penceresine sahiptir. Ve her çocuk için tolerans penceresinin dışına onu iten tetikleyici/ler farklıdır. Bunlar bazen; bir sınav, bazen bir bakış, bazen bir hayır, bezen hayatındaki bir değişiklik vb. farklı bir şey olabilir. Daha önemlisi her gün küçük tetikleyiciler travmatize çocuklar için dayanılmaz ve tahammül edilmez olabilir.

Tetikleyici, uyarıcı her çocuğa özgüdür. Çocuk tetiklendiğinde, aşırı uyarıldığında “hiper uyarılmış” alanda savaş veya kaç moduna geçer. Bu durumdaki çocuk dışarıdan endişeli, tedirgin, agresif, huzursuz veya kontrol edici görünebilirler. Ama içlerinde endişeli, güvende olmayan, korkmuş ve kafası karışmış hisseder. Beden duyumları değişir,kalp atışları hızlanır.

“Hipo uyarılmış” alanda ise; çocuk donma veya çökme tepkileri verir. Dışarıdan gözüken ise içine çekilmiş, sessiz, ulaşılması zor, duygusuz, hareketsiz, iletişim kurulamayan ve öğrenemeyen, ilişki kuramayan veya dışarıda olanlarla ilgilenmeyen gibi görünebilirler. Çocuğun içinde olansa boş,künt, bağlantısız, ölü, kapanmış veya uyuşmuş hisseder. Beden duyumu değişir, kalp atışları azalır ve hayatta kalma stratejisi olarak ölü taklidi yapabilir.

Travmatize çocuklar genellikle hiper ve hipo uyarılma arasında dolaşırlar. Tolerans penceresi içinde kısa süre hiper uyarılmadan hipo uyarılmaya geçebilirler. Başka çocuklar gibi, dağınık ve nasıl davranacağı belli olmayan gibi görünebilirler, ancak o çocuklar uyarlanabilir, uyum sağlayabilir. Diğer yandan hipo-hiper uyarım arasında olan çocuklar; savaş, kaç, don tepkileri korku hislerini azaltmak için düzenlenmiştir. Bu nedenle travma yaşamış çocukların tolerans penceresi daha küçüktür. Çocukların sakin ya da uyarılmış olmaları tolerans pencerelerine geri dönmeleri için gereklidir.

Ebeveyn olarak amacımız çocuklarınızın tolerans penceresi içinde mi dışında mı olduğunu fark edip bu pencereyi nasıl genişletebiliriz ? hakkında düşünmek ve çocuğunun hikayesini erken dönem yaşadığı travmatik deneyimleri (doğum, medikal problemler, bağlanma, boşanma, göç vb..) biliyorsak travma deneyimi olan bir uzmandan destek alabiliriz.