TRAVMA SONRASI BÜYÜME: Acının Dönüştürücü Gücü

TRAVMA SONRASI BÜYÜME: Acının Dönüştürücü Gücü

Tedeschi ve Calhoun (1995), travmatik olaylardan sonra, travmanın neden olduğu acıyla başa
çıkma girişimlerinden kaynaklanan bilişsel ve davranışsal olumlu değişimleri travma sonrası
büyüme terimi ile ifade etmişlerdir. Bu değişim travmatik yaşantının doğal bir sonucu olarak
değil, kişinin olay sonrası bu stresle baş etme sürecinde, stresle eş zamanlı olarak ortaya
çıkmaktadır. Büyümenin derecesi kişiden kişiye değişmektedir. Travma sonrası büyüme,
travmatik olay öncesi iyi oluş haline dönüşü değil, psikolojik işlevselliğin, hayata dair
farkındalığın gelişimini ifade eder. Young (2007) tarafından şiddete maruz bırakılan kadınlarla
yürütülen bir çalışmada, kendilerini daha güçlü hisseden ve kişiler arası ilişkilerinde düzelme
belirten kadınların oranı %71.6 olarak bulunmuştur.

Bu süreçte stresli yaşam olaylarına maruz kalan kişilerin psikolojik sağlıkları açısından sosyal
desteğe dair algıları ve başa çıkma tarzları da önemli faktörlerdir. Sosyal destek, kişilerin
travmatik olay sonrası kendilerini açmalarına yardım ederek travmatik olayı anlamlandırmaya
yardımcı olabilir. Yapılan çalışmalarda, çevrelerinden sosyal destek algılayan ve başa çıkma
çabaları da çevreleri tarafından destek gören kişilerin daha az psikolojik belirti gösterdikleri
bulunmuştur (Prati ve 19 Pietrantoni, 2010; Beeble, Bybee, Sullivan ve Adams, 2009;
Meadows, Kaslow ve Thompson, 2005). Lodewijks (2011) yaptığı bir çalışmada, algılanan
sosyal desteğin “tekrar mağdur olma” (revictimization) durumuna karşı koruyucu bir faktör
olarak işlev gördüğünü de ortaya çıkarmıştır.

Tedeschi ve Calhoun’un modeline göre kişiler travmatik yaşantılarının ardından üç boyutta
gelişim gösterebilirler. Bu alanlar, “kendilik algısında yaşanan değişim”, “kişilerarası
ilişkilerde yaşanan değişim” ve “yaşam felsefesinde yaşanan değişim” olarak ifade edilir.

Travma Sonrası Büyümenin Boyutları

Travma sonrası büyüme boyutlarının her biri; acının dönüştürücü gücüne işaret eder. Kişi bu
üç alandan birinde büyüme ifade ederken, diğer alanlarda bu büyüme gerçekleşmeyebilir.
Kendilik algısında yaşanan değişim; şiddete maruz bırakılan kişinin kendini mağdur ve çaresiz
olarak değil zor olaylarla baş edebilen, mücadeleci, her şeye rağmen hayatta kalan (survivor)
olarak nitelemesi kendilik algısında yaşanan değişim için bir adım olmaktadır. Bu mücadelenin
içinde hayatta kalanlarda “Bu durumdan kurtulduysam, hayattaki her türlü zorlukla baş
edebilirim” düşüncesi oluşmaktadır. Kendisini, yaşadığı olayların mağduru ve çaresiz olarak
değil, karşılaştığı zorluklarla başa çıkabilen, ayakları üzerinde durabilen güçlü biri olarak
görmektedir. Bu eksende kişinin kendine güveninin artması ve güçlü kendilik algısı oluşması,
sosyal destek kaynağı edinmek için de girişimde bulunmasını kolaylaştırmaktadır (Calhoun ve
Tedeschi, 1999).

Kişilerarası ilişkilerde yaşanan değişim; travma sonrası büyüme üzerine yapılan araştırmalar
stresli durumlarla başa çıkabilen kişilerin, diğerleriyle daha sağlam ve anlamlı ilişkiler
geliştirdiklerini ortaya koymuşlardır. Benzer zorlu deneyimleri yaşayan insanların bir araya
gelerek duygularını paylaşmaları; şefkat, merhamet duygularını güçlendirmekte ve empatik
yaklaşımı ortaya çıkarmayı kolaylaştırmaktadır.

Yaşam felsefesinde değişim; yaşanan travmatik olaylar, varoluşsal deneyimin derinleşmesini
de sağlayabilir. Büyük bir tehditle karşılaşan kişiler hayattaki önceliklerini belirleyebilir,gerçekçi bir bakış açısı geliştirerek; ulaşılabilir amaçlar ile ulaşılamayan amaçlar arasında
ayrım yapabilir hayatta anlam bulabilirler.

Yaşanan travmatik olayın ardından, içinde bulunduğu olumsuz durumla başa çıkmaya çalışan
kişi bu durumu olumluya çevirmek için kendine dair düşüncelerinde, insan ilişkilerinde ve
hayata bakış açısında bir dönüşüm yaşar. Bu dönüşüm bu alanlardan birinde olabileceği gibi bir
domino taşı etkisi de yaratabilir.