Tükürük Bezi Hastalıkları

Tükürük bezlerinden ilki yüzün lateral bölümünde yer alan kulak önündeki PAROTİS bezidir. Parotis alt kuyruğu alt çene köşesi ile SCM adalesi arasında yer alır. Parotis yüzeyel ve derin lobları fasial sinir tarafından ayrılır. Stenson kanalı ile üst ikinci molar diş hizasında ağız mukozasına açılır. Fasial sinir parotis bezine girince dallara ayrılır ve yüzün bir tarafının sinirlenmesini sağlar.

Tükürük bezlerinden ikincisi SUBMANDİBULAR bezdir. Çene altında iki taraflı yer alırlar. Wharton kanalı ile ağız tabanının ortasına açılırlar.

Tükürük bezlerinin sonuncusu SUBLİNGUAL ve MİNÖR tükürük bezleridir. Sublingual bezler bir çifttir. Lingual frenilumun iki yanında yerleşir ve ağız tabanına açılır veya submandibular bezin duktusu bartholin kanalına bağlanarak açılırlar. Sublingual bezlerin mukoselleri RANULA olarak adlandırılır.

Minör tükürük bezleri üst solunum yollarında yerleşir , ağız boşluğunda yoğunlaşır ve 600 – 1000 adet bulunabilirler.

GÖRÜNTÜLEME

1. Manyetik rezonans; Ameliyat sonrası dönemde veya kemoterapi ve radyoterapi tedavisi sonrası nüks tümörü takipte MRG yanı sıra PET ( pozitron emisyon tomografi ) ve iğne aspirasyon biyopsisi ( İAB ) tamamlayıcı olarak kullanılabilir. Nükleer sintigrafi ; WARTHİN tümörü ve onkositomun tanısında yararlıdır. 

2. Ultrason ; Renkli doppler ultrason , artmış damarlanmayı belirleyerek malignansiyi öngörebilir.

SİALOADENİT

1. Akut İltihaplı Sialoadenit 

Yaşlı , düşkün ve post operatif hastalarda en sık parotis etkilenir. Parotiste tipik olarak tek taraflı şişlik ve STENSON kanalından iltihap gelişi izlenir. BT’de taş veya apse görülür. Tedavisi antibiyotiklerle mümkün olur. 

2. Kronik Sialoadenit

STENSON kanalının stenozuna sebep olur ve bezin salgılama fonksiyonları azalır. Antibiyotik tedavisine cevap vermezse cerrahi olarak tam sialoadenoidektomi gerekebilir. 

3. Sialolithiazis

Tükürük kalkulusu ( sialolit ) sekretuar bozuklukla başlar. Lümendeki sekretuar materyal yoğunlaştıkça kalsifikasyon artar , obstrüksiyon ve enflamasyon oluşur.  Atrofi sonucunda sekretuar aktivitenin azalması nedeniyle enflamasyon kronikleşir ve sonuç olarak sialolit gelişir. Tükürük kalkulus görüntülemesi düz grafi , sialografi , ultrason , BT ve sintigrafi ile yapılabilir.

4. Sialoendoskopi 

Tükürük bezi şişliklerinin sebebini bulmada ve tanıda yararlı olabilir. Böylece çok belirgin olmayan sebepler belirlenebilir. 1.3 mm’lik endoskoplar kullanılabilir. 

TÜKÜRÜK BEZLERİNİN TÜMÖR VE KİSTLERİ

1. Selim Tümörler

1. Mikst tümörler ; en sık tükürük bezi tümörüdür.

2. Myoepitelyoma ; tükürük bezinin %1’ini oluşturur. 

3. Warthin tümörü ; parotisin en sık 2. Selim tümörüdür.

4. Bazal hücreli adenom ; ileri yaşlarda ortaya çıkar.

5. Kanaliküler adenom ; genellikle üst dudakta yavaş büyüyen kitledir.

6. Onkositom ; tükürük bezi tümörlerinin %1’idir.

7. Lipom ;

8. Akiz tükürük bezi kistleri 

9. Sialoadenozis ; tükrük bezlerinin simetrik büyümesidir.

2. Malign Tümörler

1. Mukoepidermoid karsinom ; en sık görülen malign tümördür.

2. Adenoid kistik karsinoma ; malign tükürük bezlerinin %10’unu teşkil eder.

3. Asinik hücreli karsinoma ; tedavi iyi cerrahi sınırla eksizyondur.

4. Epiteryal – Miyoepitelyal karsinoma ; 

5. Tükürük kanalı kanseri ; 

6. Terminal duktus adeno kanser ;

7. Adeno kanser

8. Eks – Pleaomorfik adenoma ; en sık habis mikst tümördür. Uzun süredir var olan mikst tümörden gelişir.

9. Lenfoma ; parotis en sık tutulan tümördür. Primer lenfoma parotis içindeki lenfositlerden gelişir.