Tüp Bebek Nedir? Aşamaları Nelerdir?

Tüp bebek tedavisi en çok tercih edilen yardımcı üreme tekniğidir. Tedavi süreci kadının normalden çok yumurta üretebilmesi amacıyla yumurtalıklarını uyarması için infertilite ilaçları kullanmasıyla başlar. Yumurtalıklarda folliküller vardır. Bu folliküller içi sıvı dolu keseciklerdir.
Yumurtalar yeteri kadar olgunlaştığında, yumurtalıklardan alınırlar. Yumurtayı içinde barındıran follikül sıvısı alınarak bir kaba yerleştirilir. Yumurtalar mikroskop eşliğinde incelenir. Laboratuardaki kuluçka döneminden sonra, yıkanmış spermler kaba eklenir. Döllenme ve erken embriyo gelişimi bu kapta gerçekleşir. 2 - 3 gün sonra döllenmiş yumurtalar yani embriyolar uterusa transfer edilir. Bu işlem yumuşak ve esnek bir kateter yardımıyla yapılır.

Yardımcı Üreme Teknikleri İle İlgili Bilgiler
Yardımcı üreme tekniklerini ilgilendiren riskler ilaç kullanımı ve yumurtaları almak için yapılan operasyonla alakalıdır.
Bu risklerden bazıları :

• Kanama
• Enfeksiyon
• Yakın organların hasar görmesi
• Overlerin Aşırı Uyarılması Sendromu
• Çoğul gebelik riski

Yapılan çalışmalar yardımcı üreme teknikleri ile dünyaya gelen bebeklerde normal yolla dünyaya gelen bebeklere göre daha fazla anormal bir duruma rastlanılmadığını göstermektedir.

Yardımcı Üreme Teknikleri Kullanılan Durumlar
Tüp bebek tedavisi ile her iki tüpü de tıkalı olan bir hastanın gebelik şansı doğmaktadır. Tüp bebek tedavisi aynı zamanda aşağıdaki durumlarda da kullanılır :

• Endometrioz
• Açıklanamayan kısırlık
• Serviks ile ilgili kısırlık durumları
• Erkek infertilitesi
• Yumurtlama bozuklukları

Yardımcı üreme teknikleri ile aşağıdaki durumlarda daha fazla gebelik şansı vardır :
• İnfertilite ilaçlarına cevap veren, doğal olarak yumurtlayan hastalar
• Sağlıklı bir uterusu olan hastalar

Yardımcı üreme teknikleri ile aşağıdaki durumlarda daha az gebelik şansı vardır :
• 40 yaşın üstündeki kadın hastalar
• Erken menopoza giren ve artık yumurtlamayan kadın hastalar
• Tedavi edilemeyen rahimdeki yara dokuları, fibroid ve polipi olan kadın hastalar.

Doktorunuz tarafından yapılan ilk değerlendirmenizden sonra, tüp bebek tedavisi başlamadan evvel bir doktor ziyareti daha yapmanız gerekir. Bu ziyaretinizde doktorunuzla tedavi planınız hakkında görüşeceksiniz. Doktor ziyaretlerinizden birinde, bir kateter yardımıyla uterus ölçümünüz alınabilir. Kateter; embriyoyu rahme yerleştirme aşamasında kullanılan ince, esnek bir araçtır. Kateter önce servikse, ardından da rahme girdiği için, ölçüm sayesinde uterusun ölçüleri, şekli ve yönü belirlenebilecektir. Bunun embriyo yerleştirmede faydası vardır. Sizde veya eşinizde olabilecek enfeksiyonları belirleyebilmek için kan testleri yapılacaktır. Erkekten, analiz edilebilmesi için sperm örneği istenir. Eğer sperm analizinde normal olmayan bir durumla karşılaşılırsa, ileri tetkikler için bir örnek daha istenebilir. Hemşireler size tedavi planınızı ve ilaçları nasıl kullanmanız gerektiğini anlatır.

Yumurtaları Uyarma : Tüp bebek tedavi süreci yumurta uyarma işlemini bağlı olarak adet döngüsünde başlar. (kadının adetinden yaklaşık bir hafta önce) Bu dönemde, kadın yumurtalarını uyarmak için ilaç kullanır. Bu ilaç yumurtalıklardaki yumurtaların gelişmesini kontrol eden hormonların serbest bırakılımını etkili bir şekilde azaltır. Adet olduğunuzda vajinal ultrason ve kan testleri yapılarak ilacın yumurta gelişimini azaltıp azaltmadığı kontrol edilir. Eğer azaltmadıysa, ilaç tedavisine bir veya iki hafta daha devam edilir. Yumurtalıkların fonksiyonu geçici olarak tamamen sona erdiğinde, gerçek uyarı tedavisi başlar. Yumurtalık folliküllerini uyarmak için yaklaşık 10 gün boyunca hormon tedavisi uygulanır. Follikül büyüklüklerini belirleyebilmek için tedavi boyunca kan testlerine ve ultrasona ihtiyaç duyulacaktır. İlaç kullanımı yaklaşık 10 - 12 gün boyunca devam eder. Yeterli yumurta uyarımı elde edildiğinde, başka bir hormon enjekte edilir. Enjeksiyonundan 36 - 38 saat sonra yumurtalar toplanır.

Yumurta Toplama ve Yumurtaların Döllenmesi : Yumurta toplama işlemi anestezi altında gerçekleştirilir. Yumurta toplama işlemi genelde 20 dakika ile 50 dakika arasında sürer. Folliküllerden alınan sıvı derhal embriyoloji laboratuvarına götürülür. Laboratuvarda yumurtalar özel bir solüsyona konur ve inkubatöre yerleştirilir. İnkubatörde yumurtaların geçireceği zaman, ne kadar olgunlaştıklarına göre değişir. Yumurta toplama günü, erkek sperm örneğini, mastürbasyon ile elde ederek, laboratuvara teslim eder. Sperm örneği, özel durumlarda, merkez dışında da toplanabilir. Özellikle, eşi olmaksızın mastürbasyon ile ev dışı ortamda sperm örneği verme konusunda sıkıntı çekebilecek çiftler evde sperm örneğini elde edebilirler. Sperm elde edildikten sonra en fazla 1 saat içinde merkezdeki embriyologlara teslim edilmelidir, eğer bu süre 1 saatten fazla olursa; erkek örneği merkezde elde etmelidir. Merkez dışında elde edilirse; örnek oda sıcaklığında (aşırı sıcak ve soğuğa maruz kalmadan), ışığı maruz kalmadan tüp bebek laboratuarına teslim edilmelidir. Nadiren gerek olursa, aynı gün 2. Sperm örneği istenebilir. Daha sonraki aşama yumurtaların spermler ile birleştirilmesidir. Yumurtaların döllenme oranı genellikle % 80dir. Yumurtalar alındıktan 24 saat sonra kontrol edilir. Bu sürede döllenme de gerçekleşmiştir. Gerekli görüldüğü halde, bazı embriyolar dondurularak saklanabilir. Eğer tedavi sonrası gebelik gerçekleşmezse, bir sonraki transfer için dondurulmuş embriyolar kullanılabilir. Bu sayede hasta bir daha yumurta uyarma işlemini tekrarlamamış olur. İşlem sonrası 2 - 4 saat içinde hasta taburcu edilir ve 24 saat evde istirahat etmesi istenir. Yumurta toplama işleminden sonra 1 - 2 gün içinde adet ağrısına benzer bel, kasık ağrısı, damla tarzında kırmızı veya kahverengi kanama (hazneden) olması doğaldır. Böyle olabilecek bir kanamanın, rahim içinden olmadığı için gebelik şansı üzerine olumsuz bir etkisi yoktur.

Aşağıda bahsedilen durumlardan herhangi birisi olursa, doktorunuza haber vermeniz gerekebilir:
a) Ölçmekle 38 dereceden yüksek ateş
b) Aşırı vajinal (hazneden) kanama (bir miktar kanama olması normaldir)
c) Çok şiddetli ve devam eden ağrı (bir miktar ağrı olması normaldir)
d) Ardışık 2 günde 1 kilodan fazla kilo alımı
e) İşlemden 8-10 saat sonrasında artan ağrı ile birlikte, idrar yapamama

Embriyo Transferi : Yumurtalar alındıktan 1 - 3 gün içinde, embriyo transferi yapılır. Transfer edilecek embriyonun sayısı embriyo kalitesine bağlıdır, ancak ülkemizde yasal sınır üçtür. Embriyo transferi işleminden sonra 2 gün dinlenmeniz gereklidir. Embriyo transferinden 12 gün sonra kanda gebelik testi (kanda beta hCG) yapılır. Adet ile uyumlu olduğu düşünülen kanama olmuş olsa da, gebelik testi mutlaka yapılmalıdır çünkü bazen gebelik oluştuğu halde embriyonun rahim içine yataklanmasına bağlı vajinal kanama olabilir. Eğer test pozitifse yani gebelik varsa, yaklaşık 3 hafta sonra ultrasonda bakılır.