Tüp Bebek Tedavisi

Tüp Bebek Tedavisine Nedir

Tüp bebek tedavisi (in vitro fertilizasyon; IVF) infertilite ya da genetik problemleri olanlarda bebek sahibi olanlarda yapılan tedavi yöntemidir. IVF sırasında yumurtalar olgunlaştırılır, toplanır ve erkekten alınan sperm ile labaratuar ortamında döllenir. IVF tedavisinin bir dönemi yaklaşık 2 hafta sürer.

İVF infertilite tedavisinde en etkili yöntemdir. Tedavide kendi yumurta ve sperminiz, ayrıca gerekirse başkasının spermi ve yumurtası da (Türkiye de yasal değil) kullanılabilir.

Tüp bebek tedavisi ile gebe kalma olasılığı, yaş, infertilitenin sebebi gibi birçok nedene bağlı olabilir. Zaman alan ve girişimsel bir tedavi yöntemidir. Eğer birden fazla embryo rahim içine yerleştirilirse çoğul gebelik olma ihtimali vardır.

Neden Tüp Bebek Tedavisi

İnfertilite ve genetik problemleri olan çiftlerde tedavi için yaparız. Eğer infertilite problemi varsa tüp bebek tedavisine geçmeden ilaç tedavisi, aşılama ve soruna yönelik tedavi öncelikle yapılmalı. Eğer yaş 40 ve üzerinde ise varsa IVF tedavisi diğer tedavilerle zaman kaybetmeden ilk tercih olabilir.

Kimlere Tüp Bebek Tedavisi Yapılır; Tüp Bebek Tedavisi Yapılması Gereken Durumlar

• Tüp tıkanıklığı veya hasarı ya da tüp bağlatma

• Yumurtlama (ovulasyon) problemleri

• Prematrür overian yetmezlik

• Endometriozis

• Myom

• Sperm üretim ve fonksiyon bozuklukları

• Açıklanamayan infertilite

• Genetik sorun

• Sağlık ve kanser cerrehisi nedeniyle fertilite koruma amaçlı

 

Tüp Bebek Tedavisinde Riskler

• Çoğul gebelik ve buna bağlı olarak erken doğum ve düşük doğum ağırlıklı bebek doğurma

• OHSS (ovarian hiperstimülasyon sendromu)

• Dış gebelik

• Düşük; normal yolla gebe kanlardan oran olarak farklı değil ancak tedavi olanların çoğu ileri yaşlı olduğu için yaşa bağlı düşüklerde artış olabilir.

• Yumurta toplamada oluşan anestezi ve iğne yaralanması riskleri

Tüp Bebek Tedavisi Hazırlıkları

Tüp bebek tedavisinde başarı tedaviye alınacak çiftlerin yaşı, sağlık durumları, infertilite nedenleri gibi faktörlerin yanında doktor ve merkezinde tecrübesi önemlidir. Tedaviye başlamadan önce yapılması gerekenler:

Over Rezerv Testi: Yumurtanı kalitesi ve sayısı için asetin 2-3. günlerinde bazal hormon (FSH, LH,E2), bazal ultrason (folikül sayısı) ve gerekirse AMH

Semen Analizi: Tedaviye başlamadan önce sperm değerlendirmesi için

Enfeksiyon Hastalıkları Taraması: Embryo ve bebekte sorun olabilecek HIV HCV gibi hastalıkların taranması

Endometrial kavitenin  (rahim boşluğu) değerlendirilmesi: Hsg veya Histereskopi ile embryo yerleşimine engel bir durumolup olmadığının değerlendirilmesi

Tedaviye Başlamadan Cevaplanması Gereken Önemli Sorular

• Kaç embryo transfer edilmeli? Annenin yaşı ve elde edilen sağlıklı embryoya göre karar verilmeli.  İleri yaş annelerde 2 embryo tercih edilebilir. Gebelik şansını arttırmak için 2 den fazla embryo transferi sonucunda çoğul gebelikle ilgili komplikasyonlar artmakta.

• Fazla Embroları ne yapmak gerekir? Fazla embryolar dondurulup tekrar tüp bebek denemeleri için kullanılmalı. Bu sayede yeni denemelerde maliyet daha az olacak ve annede OHSS gibi komplikasyonların olma ihtimali çok daha az olacak.

• Çoğul gebelik olursa ne yapmak gerekir? 2 den fazla embryo olursa gebelik ve erken doğum risklerinden dolayı embryoların 2 den fazla olanların kalplaerini durdurmak gerekir (fetal redüksiyon).

 

Tüp Bebek Tedavisinin Süresi

Tüp bebek tedavisinde âdetin 3. gününden itibaren yumurta toplamaya kadar 8-12 gün ve sonrasında 3-5 gün embryo transferi için süre gereklidir.  Bu süre yumurtalık rezervine ve oluşan embryonun büyümesine göre değişir.

 

Tüp Bebek Tedavisi Aşamaları

1.Ovulasyon İndüksiyonu:

    Adetin 3. günü overlerden çok sayıda yumurta elde etmek için yumurta büyütücü ilaçlara başlanır. Doğal siklusta her ay bir nadiren birden fazla folikül büyür. Çok sayıda yumurta ile sağlıklı embryo elde etme olasılığımız artmakta. Kullandığımız ilaçlar:

• Over stimüle edici ilaçlar: Çok sayıda yumurta büyütmek için sentetik FSH ve LH hormonları kullanırız.

• Yumurta olgunlaşması (matürasyonu) için ilaçlar: Yumurtalar yeterli büyüklüğe geldiğinde hCG hormonu ya da diğer hormonlar ile yumurtanın olgunlaşması için kullanılan ilaçlar.

• Yumurtanın erken ovülasyonunu (erken çatlama) önleyen ilaçlar: Yumurtanın toplama zamanına kadar çatlamaması için kullanılan ilaçlar

• Endometriumu (rahim iç duvarını hazırlayan ilaçlar: Embryonun yerleşebilmesi için endometriumun Progesteron hormanu ile hazırlnaması gerekir.

Yaklaşık 2 hafta içinde yumurtalar toplanacak hale gelir. Vajinal ultrason ile yumurtaların gelişimi takip edilerek ilaçların dozları ayarlanır. Aynı dönemde PG ve E2 hormonu takibi gerekli durulmada yapılmalı.

Siklus iptali bazı durumlarda gerekebilir. Bu durumlar:

• Yetersiz folikül gelişimi

• Erken ovülasyon (prematür ovülasyon)

• Çok sayıda folikül; ohss olmaması için embryo dondurulup transfer iptal edilmeli

• Diğer tıbbi sorunlar

2.Yumurta Toplama:

Yumurta toplama (opu) işlemi hCG hormonu ya da matürasyon için hullanılan ilaçlardan sonra halk arasında çatlatma iğnesinden sonra 35-36 saat sonra yapılır.

Toplam işlemi sırasında:

• Sedatizasyon ya da genel anestezi uygulanır

• Transvajinal ultrason ile iğne yumurtalıklara ulaşır

• İğne ile yumurtalar aspire edilir. Yumurtaların sayısına göre 5 dakika ile 20 dakika ara-sında yumurtalar toplanır.

• Yumurta toplanması sonrasında kanama kontrolü yapılır.

• Toplanan yumurtalar kültür ortamına yerleştirilir. Olgun yumurtalar sperm ile karıştırılarak döllenip embryo oluşması sağlanır. Bütün yumurtalardan embryo oluşumu gözlenmeyebilir.

 

3.Sperm Alınması:

Yumurta toplanması sırasında masturbasyon ile spermler alınır. Eğer bu yolla sperm bulunamıyorsa testikiler aspirasyon (TESE) ile veya biyopsi ile sperm alınır. Sperm labaratuar ortamında semenden ayrıştırılarak kullanılır.

4.Fertilizasyon (Döllenme):

Fertilizasyonda kullanılan yöntemler:

• İnseminasyon: Sağlıklı spermler ve olgun yumurtalar bir araya konarak döllenme sağlanır.

• İntrastoplazmik Sperm Enjeksiyonu (ICSI): Sağlıklı tek sperm direk olarak olgun yumurtanın içine enjekte edilir

 

• Embryo kılıfı İnceltilmesi (Assisted Hatching): Fertilizasyondan 5-6 gün sonra embryoyu çevreleyen zar (zona pellicuda) endometriuma yerleşmesini kolaylaştırmak için soyulur.  İleri yaş gurubunda ve çok sayıda başarısız ıvf denemesi olnada yapılabilir.

• Preimplantasyon Genetik Test: Embryolardan 4-5. günde genetik test ve kromozom bozukluklarının araştırılması için örnek alınır. Sağlıklı çıkan embryolar transfer edilir.

 

5.Embryo Transferi:

Embryo transferi yumurta toplamadan 2 ile 6 gün sonrasında yapılır. Transfer sırasında:

• İşlem çoğunlukla ağrısız olduğu için anesteziye gerek yoktur.

• Endometriumu sağlıklı görebilmek için mesane dolu olmalıdır yani idrara sıkışık olmak gerekir

• İnce bir katater ile vajen ve rahim ağzından geçerek endometriuma ulaşılır.

• Bir ya da birden fazla embryo içeriye gönderilir.

Embryo transferi sonrası sağlıklı embryo implantasyonu 6 ile 10 gün içinde olur. Transfer sonrası çok rahatsızlık ve zorlayıcı aktiviteler dışında normal günlük yaşantımıza devam edebiliriz.

 

Olası yan etkiler:

• Rahim ağzını temizleme sonrası çok az miktarda vajinal lekelenme veya akıntı

• Estrojen seviyesindeki yükselme nedeniyle göğüslerde hassasiyet

• Hafif şişkinlik

• Hafif kramp

• Kabızlık

Eğer fazla şişkinlik ve ağrı olursa OHSS riski nedeniyle mutlaka doktorunuzla görüşmeniz gerekir. Ayrıca yüksek ateş, fazla kanama ve idrarda kan gelirse acilen doktorunuza başvurmanız gerekir.

Tüp Bebek Tedavisinde Kullanılan Yöntemler

    Ovülasyon indüksiyonu için uzun protokol ve kısa protokol kullanılan 2 ana yöntemdir. Uzun protokol adet başında doğum kontrol hapı ile başlar. Yaklaşık 15. günde overlerden kontrol dışı yumurta oluşmaması için baskılanır. Yeni adet ile veya baskılamanın 10-12. günü ovülasyon indüksiyonuna başlanır ve daha önce anlatıldığı gibi devam edilir.  Kısa protokol adetin 2-3. günü aşlar ve 12-20 gün arasında sonuçlanır.

    Sperm alınması masturbasyon ya da tese ile olur.

    Embryo oluşturulması inseminasyon veya intrastoplazmik sperm enjeksiyonu (icsi) ile yapılır.

    Transfer taze embryo ya da donmuş embryo ile yapılır.

    Bu yöntemlerden hangisi kullanılcağını seçmek hastaya göre değişir. Hasta için en uygun yöntemleri kullanmak başarı oranını arttırır.

 

Tüp Bebek Tedavisinde Sonuç

Transfer sonrası yaklaşık 12, 14 gün sonra gebelik testi yapılır. Eğer test olumlu olursa gebelik takibi için gerekli tedaviye başlanır. Eper test olumsuz olursa progesteron alımı durdurulur. Bir hafta içinde adet başlar. Yeni bir ıvf yada donmuş embryo transferi için zaman ayarlaması yapılır.

IVF tedavisinde başarılı olmak birçok faktöre bağlıdır. Bunlara bakacak olursak:

• Anne yaşı: Genç yaş gebe kalma ve sağlıklı gebelik olma ihtimalini arttırır. 41 yaından sonra ıvf ile gebe kalma ve gebelik oluncada sağlıklı olma ihtimali oldukça fazla oranda azalmakta.

• Embryo durumu: Embryo transfer sırasında daha gelişmiş olursa gebelik oranları artmakta. 5-6. gün transferleri daha iyi olmakla beraber daha erken dönem transferleri sağlıklı olarak gebeliğe devam ederken bu embryolarda devam edemeyebilirler.

• Gebelik geçmişi: Daha önce gebelik geçiren kadınlarda başarı olasılığı daha fazla.

• İnfertilite Sebebi: Normal yumurta ile yapılan denemelerde olasılık daha fazla. Örneğin açıklanamayan infertilitede endometriomaya göre olasılık daha fazla

• Yaşam tarzı: Sigara içen kadınlarda gebelik oaranları daha düşük. Obesite, alkol, çok fazla kafein tüketimi, bazı ilaçların kullanımı olasılığı azaltmakta.