Ürojinekoloji

Karın boşluğunu alttan kapatan, alt karın bölgesindeki (pelvis) organları destekleyen, kas ve destek (bağ) dokusundan oluşan yapıya pelvis tabanı denir. Bir çerçeve gibi bu boşluğun alt bölümünü saran pelvis kemiğine tutunur ve bir hamak gibi görev yapar. Pelvis tabanı, boşluğu kapatmakla kalmaz, pelvis organları dediğimiz buraya yerleşmiş organlara destek sağlar.

Bu organlar önde idrar kesesi ve idrar yolu (üretra), ortada rahim (uterus) ve hazne (vagina), arka bölümde de barsağın son kısmı rektum ve taban içinde makat (anus) yer almaktadır.

Ürojinekoloji, pelvis tabanı yetmezliği ile ortaya çıkan sağlık sorunlarını inceler. Dolayısıyla tabanın yetmezliği, destek verdiği organların bulundukları yerden aşağıya doğru sarkmaları ile sonuçlanır.

Bir kitlenin ele gelmesi, basınç veya bir şey doğacakmış gibi bir his ile birlikte sarkan organların fonksiyon bozukluklarından kaynaklanan yakınmalar bu uzmanlık dalının kapsamına girmektedir.

Pelvis tabanı destek fonksiyonu ile önde idrar depolama ve idrar yapma işlevlerine katkıda bulunur. Bu fonksiyonun aksaması durumunda sık sık idrara gitme, geceleyin sık idrara gitme, idrar kaçırma, idrarı tam boşaltamama, sık sık idrar yolu iltihabı geçirme gibi yaşam kalitesini önemli ölçüde olumsuz etkileyen yakınmalar ortaya çıkar.

Pelvis tabanı orta bölümünde üreme organları bulunur. Rahim ve hazne sarkmaları halinde kitle hissi, vajinadan dokunun dışarı çıkması, idrar kaçırma veya yapamama problemleri, belin aşağı kısımlarında ağrı, ilerlemiş vakalarda sarkan kısmın iç çamaşırına sürtünmesi ile ülserler oluşabilir. Bu ülserler akıntı, koku ve ağrıya neden olabilir.

Arka bölüm dışkılama ile ilgilidir. Gaz gaita kaçırma, kabızlık, büyük abdest yapmaya sıkışma, büyük abdestten sonra kirlenme gibi ciddi yakınmalara neden olabilir.

Organ sarkmalarında sıklıkla cinsel yaşam da olumsuz etkilenir. Özellikle beraberlikte idrar kaçırma kadını çok zor durumda bırakır. Organ sarkmaları ile ilgili diğer bir yakınma bel-kasık ağrısı olarak tarif edilen pelvik ağrıdır. Bu nedenle ortaya çıkan ağrı tipiktir. Hasta günün ilk yarısında ağrılı değildir. Çünkü geceleyin yatar pozisyonda organlar yerine kayar ve kan dolaşımının yeterli olması dolayısıyla hastalar kendilerini iyi hissederler. Özellikle ayakta durmakla, yorgunlukla günün ikinci yarısında ağrı ortaya çıkar, çünkü ayakta durmakla sarkma durumu artar.

Pelvis tabanı yetmezliği, sıklıkla orta ve ileri yaş kadınlarda görülür ve yaşın her 10 yıllık periodunda sıklığın ikiye katlandığını görüyoruz. Dolayısıyla yaşlanan nüfusla birlikte kaliteli yaşam arzusu ürojinekolojinin önemini artırmaktadır.

 

Pelvik taban yetmezliğine yol açan durumlar nelerdir?

En sık sebep gebelik ve doğumlardır. Özellikle zor vaginal doğumlar, doğum yolunun komşuluğundaki pelvis taban yapılarında esnemelere ve hasarlara yol açabilmektedir. Vakum ve forseps gibi müdahaleli doğumlar, iri bebek doğumları, 2. dönemi uzayan doğumlar risk faktörleri olarak sayılabilir.

Gebelik gibi pelvik tabana yük getiren, karın içi basıncını arttıran durumlar (asit, tümör, kitle), kronik öksürükler  (KOAH,Astım), obezite,  kronik kabızlık, ıkıntılı zor defekasyon, ağır kaldırma pelvis taban yetmezliğine yol açabilir.

Çok seyrek olarak yukarda saydığımız nedenler olmadan da pelvis tabanı yetmezliği ile organ sarkmalarını görebiliriz. Genetik olarak zayıf bir bağ dokusuna sahip olanlarda, beyaz veya latin ırktan olanlarda organ sarkmaları daha sık görülür. Bu kadınlarda ayrıca göbek , kasık fıtıkları, varisler, damar anevrizmaları, eklem hipermobilitesi gibi rahatsızlıklar sık görülür. Ailevi olabilir. Pratikte de taban yetmezliğinin anne,  kız kardeş ve ablada görülmesi önemlidir.

Organ sarkmaları jinekoloji pratiği içinde bir ölçüde yer alır. Ancak organ sarkmaları ile birlikte işlevlerde  aksama detaylı bir araştırmayı gerektirebilir.Uygun bir tedavi ve sonuç, yeterli bir değerlendirmeye dayanır.

Ne zaman doktora görünelim?

Rahim ve idrar torbası sarkması şiddetli olmadıkça tedavi gerektirmez. Eğer belirti ve bulguları rahatsız edici ve normal aktiviteleri engelliyorsa ilgili seçenekleri tartışmak için doktora başvurulabilir.

Ürojinekolojik sorunlara yönelik sağlık hizmetleri iki kapsamda değerlendirilebilir:

-Koruyucu Yöntemler

-Tedavi Yöntemleri

Koruyucu Yöntemler

Kegel Egzersizleri:

Kas yapısına sahip pelvis tabanının kaslarını güçlendirmeye yöneliktir. Dolayısı ile egzersizlere dayanır. Ancak bu bölge kas egzersizleri sıradan egzersizler değildir.Özel olarak kegel egzersizleri adını alırlar. Önce bu kasları tanımak gerekir. Ve bu nedenle de profesyonel bir yardım almak uygundur.

Kegel egzersizleri rahim mesane ve bağırsağınıza destek olan pelvis taban kaslarınızı sıkılaştırır. Güçlü bir pelvis tabanı rahim sarkmasıyla ilgili semptomları azaltır ve pelvis içindeki organlarınıza daha iyi destek sağlar.

Kegel egzersizi yapabilmek için aşağıdaki adımları izleyin:

-Pelvis taban kaslarınızı (idrarını durdurmak için kullandığınız kaslarınızı) sıkın (kasın).

-Sıkma işlemini 5 saniye boyunca devam ettirin, sonra 5 saniye gevşek bırakın. Eğer bu çok zor olursa başlarda 2 saniye sıkıp, 3 saniye gevşeyin.

-10 saniye kasılı tutabildiğiniz zamana kadar çalışmaya devam edin.

-Bu egzersizi her seferinde 10 defa, günde 3 set olarak yapın.

Kabızlığı önlemek ve tedavi etmek:

Fazla miktarda sıvı alın; meyve, sebze fasulye ve tam tahıllı gevrekler gibi yüksek lifli yiyecekleri yiyin.

Ağır kaldırmaktan kaçınma ve ağır kaldırırken doğru yöntemi kullanmak:

Bir şey kaldırıyorken, bel ve sırtınız yerine bacaklarınızı kullanın.

Öksürüğü kontrol altına almak:

Sigara içmeyin ve kronik öksürük veya bronşit için tedavi alın.

Kilo almaktan kaçınmak:

İdeal kilonuzu ve eğer ihtiyacınız varsa kilo verme stratejinizi belirleyin.

 

Tedavi Yöntemleri

Genel anlamda iki grupta toplanabilir: Cerrahi ve Cerrahi Dışı yöntemler.

Cerrahi Yöntemler:

Cerrahi yöntemlerde farklı teknikler söz konusudur. Hastanın bulguları, genel sağlık durumu, yakınmaları, beklentileri, yapılan testler ile elde edilen veriler cerrahi yöntemin şekil ve boyutlarını belirler. Bu tedavide de anatomik düzeltme yanında mutlaka işleve ait yakınmaların giderilmesi hedeflenir. Bir çok cerrahi yöntem söz konusudur. Uygun yöntem hastaya göre seçilir, detaylı bilgi verilir ve onayı ile gerçekleştirilir.

Cerrahi Dışı Yöntemler:

Cerrahi dışı tedavilerde, pelvis tabanını oluşturan kas yapısını güçlendirme programı yer alır. Bunlar aktif (bizzat hasta tarafından gerçekleştirilen) yöntemler ile pasif (aletler ile uygulanan) yöntemlerden oluşur. Hekim yardımı alınması şarttır. Bu kapsamda elektriksel stimülasyon, tens, nöromodülasyon, biofeedbak tedavileri söz konusudur.

İleri derecede organ sarkmaları olan ancak genel durumu dolayısı ile operasyona uygun olmayanlarda, ileride gebelik planlayanlarda operasyon uygun olmayabilir. Bu kadınlarda peser denilen aletlerin kullanılması daha uygundur.

Vajinal Peser: Bu alet vajinanızın içine yerleştirilir ve rahminizi yerinde tutar. Geçici veya kalıcı tedavi için kullanılan peserler çeşitli şekil ve boyutlarda olmaktadır. Doktorunuz size en uygun peseri seçecektir. Peseri nasıl çıkarılıp temizleneceği ve tekrar nasıl takılacağı öğretilir. Bazı peserler akşam çıkarılıp sabah takılabilir ama bazı peserler takıldığı yerde uzun süre kalabilmektedir. Fakat vajinal peserler ileri rahim sarkmalarında küçük bir kullanım alanına sahiptir. Peserler vajinal dokuyu yaralayabilir ve seksüel birleşmenin engellenmesine neden olabilir.

Organ sarkmaları ile ortaya çıkan yakınmalara yeterli değerlendirmeler sonucu hastaya; mesane eğitimi, davranış tedavileri ve (veya) ilaç tedavisi (medikal tedavi) eklenebilir.