Ürtiker

Halk arasında kurdeşen veya dabaz olarak bilinen hastalıktır.Toplumun yaklaşık %20’si ömründe 1 kez ürtiker atağı geçirebilir.

Deride kızarma,kaşınma,kabarıklıklar ile karakterize vasküler bir hastalıktır.Kabarıklıklar lokalize bir ödem sonucu oluşur.Bazen ödemli bir plak,bazen de ortası iyileşmiş harita tarzı bir kızarıklık olabilir.

Lezyonlar 1-2 saat ile 12 saat arasındaki bir sürede kaybolur,fakat diğer bölgelerde yenileri oluşmaya devam eder.Ürtiker akşam saatlerinde daha çok oluşup,sabah saatlerinde genellikle kaybolur.Ürtiker daha derin dokuları tutarsa buna anjiyoödem denir. Bunda dudaklarda,göz kapaklarında,el ve ayak tabanlarında şişmeler meydana gelir.Deri dışında sindirim sistemi ve solunum yolları tutulumu olursa karın ağrısı,midede dolgunluk hissi gelişir.Solunum yollarında ise seste çatallanma hissi,yutkunurken takılma hissi ,nefes darlığı ve hastada panik hali görülür.Anjiyoödemde hayati tehlike olabildiğinden acil müdahale gerektirir.Çok nadirende anaflaxi ve hipotansiyon oluşabilir.

Ürtikerler genellikle süresine göre sınıflandırılırlar.6 haftaya kadar olan ürtikerlere akut ürtiker,6 haftadan uzun sürenlere ise kronik ürtiker diyoruz.Akut ürtiker daha çok genç yaş ve çocuklarda olurken,kronik ürtiker orta yaşta başlar ve uzun yıllar ataklar halinde devam edebilir.

Ürtiker plaklarının oluş mekanizmasında kapiller damar çevresinde bulunan mast hücrelerinden salınan histamin vb. maddeler sebep olur.Bunlar damar geçirgenliliğini arttırarak cilt ve cilt altında ödeme sebep olurlar ve ürtiker belirtilerine neden olurlar.

Ürtiker yapan sebepler:

BESİNLER

Çocuk ve genç yaş gurubunda daha sık görülür.Besin alındıktan 90dakikalık süre içinde genellikle gelişirler.

Paketli gıdalar,süt ve süt ürünleri,balık ve deniz ürünleri,yumurta,fındık,fıstık,çilek,muz,kivi,domates,çikolata ve baharatlar ürtiker yapan en sık karşılaştığımız gıdalardır.

ENFEKSİYONLAR

Bütün enfeksiyonlar(viral,bakteriyal ve mantar enfeksiyonlar)ürtiker yapabilmekle beraber en sık kadınlarda üriner enfeksiyon,çocuk yaş gurubunda ise üst solunum yolu enfeksiyonları özellikle streptokok enfeksiyonlar ile ilişkili olabilir.Daha nadir olarak diş,sinüs,safra kesesi,prostat enfeksiyonları,midede yerleşen helikobakter plori bakteri enfeksiyonu,kronik hepatit B ve C gibi viral enfeksiyonlar ürtikere sebep olabilirler.

PARAZİTLERE bağlı ürtikerde ülkemizde sık görülmektedir.

SOLUNUM YOLU ALLERJENLERİ özellikle çocuk yaş grubunda kronik ürtiker ve atopik dermatite sebep olurlar.Bunlar bitki polenleri,ev tozu akarları,küf mantaları,kuş ve diğer hayvan tüyleri,sigara içilmesi,kozmetikler ve spreyler ürtikere sebep olduğu bilinmektedir.

KOLLOJEN DOKU HASTALIKLARI VE MALİNİTELER de ürtiker yapabilmektedir.

EMÜSYONEL STRES ve ALKOL de ürtikeri tetikleyebilmektedir.

AŞILAR,KAN ÜRÜNLERİ VE ARI VE BÖCEK SOKMALARI ürtiker ve anjiyoödem yapabilir.

Daha nadir görülen fiziksel kaynaklı ürtikerlerde mevcuttur:

1.Dermografik ürtiker:Deriye travma ve kaşıntıdan birkaç saniye yada dakikadan sonra ortaya çıkan ortası beyaz,çevresi eritermli,keskin sınırlı ürtiker tarzında olur.

2.Soğuk ürtikeri:Soğuk mevsimde vücudumuzun açık yerinde gelişir.

3.Sıcak ürtiker: 43 derece üzerindeki sıcaklıklarda daha çok meydana gelir.

4.Güneş ürtikeri:Güneş koruyucularla önlenebilir.

5.Basınç ürtikeri:Yürüyüşlerden sonra ayak tabanlarında ve uzun süre oturmaya bağlı kalçalarda gelişebilir.

6.Akuajenik ürtiker:Su değen bölgelerde gelişir.Suyun ısısıyla bağlantılı değildir.

7.Egzersiz ürtikeri:Egzersize bağlı vücut ısısı arttığında 5-30dakika sonra oluşan ürtika plakları ile seyreder

8.Vibratuar ürtiker:Uzun süreli mesleki vibrasyon maruziyetinden sonra oluşur.Darbeli matkap gibi

TANI

Tipik klinik görünümü sebebi ile tanı kolaydır.Fakat sebebini tespit etmek herzaman kolay olmayabilir.Ayrıntılı anamnez akut ürtikerde yeterli olabilir.Verilen antistaminikler ile ürtiker 1 hafta gibi bir sürede iyileşebilir.Bunlarda araştırmaya gerek yoktur.Fakat kronik ürtikerlerde araştırmak mutlaka gereklidir.Ancak bunlarda bile %30-40’ında sebep bulunulabilmiştir.Kan,idrar ve gaita tetkikleri yapılır.Sinüs problemleri varsa radyolojik tetkik yapılır.Diş grafileri,boğaz kültürü,batın ultrasonografisi,idrar kültürü gizli enfeksiyonları tespit etmede faydalı olabilir.Tahlillerinde anormal bir bulgu yoksa allerji testleri yapılabilir.Allerji testleri solunum yolu ile alınan allerjenler ve ağız yoluyla alınan alerjik gıdaları tespit etmek için yapılır.