Üstün Zekalı Çocuklar

Geçen hafta üstün zekalı çocukların tarihsel süreçteki önemiyle ilgili bilgiler vermiştim. Bu haftaki yazımı bu çocukların gelişimine ayıracağım. Üstün zekalı çocuklarda gelişim basamakları çocuktan çocuğa değişmekle beraber, akranlarına göre belirgin farklılıklar göstermektedir. Bu çocukların gelişim basamaklarını bilip, çocuğu bu basamaklara uygun olarak yetiştirmek onun örselenmesini engelleyecek ve geleceğe daha yaratıcı bakmasını sağlayacaktır.

Üstün yetenekli bebeklerin davranışları incelendiğinde dört temel karakteristik özellik gözlenmiştir. Bunlardan ilki görsel uyaranlara karşı ilgilerinin zengin ve geniş olmasıdır. Görsel bir uyaran kullanıldığında ağlamayı bırakır. Eline verilen yeni bir objede, gözlerini obje üzerine odaklayarak, öne ve arkaya hareket ettirmek suretiyle aktif olarak elindekini keşfetmeye çalışır. Yani ona görsel bir uyaran verildiğinde olumlu tepki belirir. İkinci önemli belirti normal gelişim gösteren bebeklere göre kol-bacak kaslarını çalıştırmasının daha düşük seviyede olmasıdır. Ayrıca ebeveyn tarafından bebeğin vücut hareketlerinde yapılmak istenen değişikliğe karşı da direnç gösterebilirler. Üçüncü belirti olarak, normal gelişen daha büyük bebeklerde görülen anlamlı bakışlar ve şaşkın yüz ifadeleri bu bebeklerde daha erken dönemde belirir. Son olarak, uyaranlara yetişkinin tepkisi beklenmeden, bağımsız olarak kendi kendine tepkilerde bulunabilme yeteneğine sahip olmalarıdır. Yataklarında yatarken görüş alanındaki nesneleri kucaklarına alma isteği duymadan, kendince tepkilerde bulunma çabası gösterdikleri gözlenmiştir. Aynı zamanda bebekliğin ilerleyen dönemlerinde eline verilen nesneleri uzun süre incelediği, öğrenme ortamlarında çözüm için kararlı tavırlar gösterdikleri ve bundan hoşlandıkları gözlenmiştir.

Fiziksel ve motor gelişimlerine bakıldığında; genel sağlık durumlarının yaşıtlarına oranla çok belirgin farklılıklar göstermediği görülmüştür. Ama bir kısmının yaşıtlarından daha uzun ve ağır olduğu, daha erken diş çıkardıkları, beslenme için daha erken ses çıkardıkları saptanmıştır. Bu çocukların çoğunda el-göz koordinasyonu, dil kazanımı, bilişsel işlemler ve aktiflik durumlarının, duruşla ilgili ve yer değiştirmeye dönük hareket kazanımlarının erken ortaya çıktığı belirlenmiştir. Terman isimli araştırmacının 30 yıl süren genetik araştırmalarının sonucunda, üstün yetenekli çocukların ailelerinde erkek çocuk sayısının daha fazla olduğu, ilk doğanlarda üstün yeteneğe daha sık rastlanıldığı, ailelerin daha üst sosyokültürel seviyede olduğu, doğum ağırlığının daha yüksek olduğu ve emzirilen çocuklarda bu durumun daha sık görüldüğü anlaşılmıştır.

Bilişsel olarak yaşıtlarına göre duyu-motor zekalarının en az 2 ay önce maksimum seviyeye ulaştığı görülmüştür. Ayrıca görsel, uzamsal aktivitelerde (resimli kareleri eşleştirme, iç içe geçen kutular vb.) çok iyi performans gösterdikleri görülmüştür. Algılama, ayırt etme, geri çağırma gibi bilişsel fonksiyonları da mükemmel çalışmaktadır. Bu çocuklarda her şeyin içinde olma, merak ve istekleri çok fazladır. Hatta aileler bir süre sonra çocuklarına yetişemediklerini ifade eder. Benzer şekilde dil gelişimleri de yaşıtlarına göre daha erken dönemde olur.

Son olarak sosyal ve duygusal gelişimlerine bakacak olursak; bu çocuklar yaşıtlarına göre daha erken gelişim gösterdikleri için aile ve okul çevresinde öğrendikleri onun gelişimine yetersiz kalır. Bu nedenle isteksizlik, depresif belirtiler, davranış problemleri ve kaygı problemler sık görülür. Erken rehberliğin üstün zekalı çocukların idaresinde önemli bir rolü vardır. Rehberlik sayesinde, kendini beğenmiş davranışlardan, davranışsal sorunlardan, madde bağımlılığı ve riskli hareketlerden korunmuş olunur. Üstün yetenekli çocuklar çözüm odaklı olmaları, iyi bir mizah gücüne sahip olmaları, değişikliklere çabuk adapte olmaları sebebiyle toplumda daha kolay kabul görürler. Bunun yanı sıra spor faaliyetleri, resim, müzik gibi çalışmalara katılmaktan hoşlandıkları, sorumluluk duygusuna sahip oldukları ve grup içinde liderlik pozisyonunda oldukları saptanmıştır. 

Üstün zekalı çocuklar diğer çocuklara göre daha az uyur. Daha hareketli olduklarından dolayı bu durum dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ile karıştırılabilmektedir. Bu teşhisin ayrımı çocuğun geleceği açısından çok önemlidir. 

Haftaya görüşmek üzere, sağlıcakla kalın…