Yanlış Bilgi Hangi Yollarla Yayılıyor?

Yanlış bilginin 7 farklı yayılma yolu vardır. Bunlar;

• Parodi

• Çarpıtma

• Taklit

• Hatalı ilişkilendirme

• Bağlamından koparma

• Manipülasyon

• Uydurma

Yanlış bilgi ile yalan bilgi birbirinden farklıdır. Yalan, bir gerçeğin üzerini örtmek amaçlı üretilmiş bilgidir. Yanlış bilgi ise daha sistematik olarak, bir amaç için üretilen, amaçları farklı inorganik çıktılardır. Kimi yanlış bilgiler eğlence amacı taşırken kimisi de troll ya da hedef gösterme gibi çarpıtma bilgiler olabiliyorlar.

Yanlış bilginin yayılmasında, ülkedeki kültürün, sosyo-politik iklimin, bilginin üretildiği politik tutumun önemi büyüktür. Politik bir kesim tarafından üretilen yanlış bilgi, kitlelerin aidiyet duygusunu pekiştirmede rol oynar. Aynı bilgi etrafında inanan insanlar topluluğu oluşturmak, o bilginin doğruluğuna güveni daha da arttırıp, benzer kimliklere sahip olmak etrafa yayma isteğini doğuruyor.

Mevcut politik tutuma olan güvensizlik de karşıt görüşlü insanları alternatif bilgi kaynaklarına güvenmeye yönlendirmektedir. Bu noktada da resmi ideolojik bilgi kaynaklarına olan güvensizlik, karşıt bilgi kaynağına inanmayı istemek dürtüsünü ortaya çıkmaktadır. Aynı zamanda, sabit kanaldan sürekli bilgi yüklemesine maruz kalmak da bir yerden sonra bilgiye karşı güven eksikliği veya duyarlılık kaybına yol açmaktadır.

19. yüzyılda yazılı basın, 20. Yüzyılda görsel iletişim araçları, 21. Yüzyılda ise internet medya bilgi akışını kontrol etmektedir. Haberleşmenin olduğu ilk dönemlerden bugüne kadar, dezenformasyon amaçlı içerik üretmek her zaman var olmuştur. Değişen tek şey maliyetleridir. 21. yy’da literatürümüze giren post-truth yani hakikat sonrası çağ olarak adlandırılan dönemde, öne sürülen iddiaların kalıcı hale getirilmesi için sosyal medya araçlarının çok aktif kullanılması dezenformasyon karşısında mücadeleyi zorlaştırmaktadır.

İnternetin kitlelere çok kolay ulaşması, kitlelerin internet ortamında çok çabuk örgütlenmesi, sistematik çalışabilmelerine imkan sağlaması, gerçek bilginin karşısındaki en büyük tehdit olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle kişilerin, kurumların, devlet organizasyonlarının internet medyasını doğru, güvenilir ve etkin kullanabilmesi çok büyük önem taşımaktadır. Sosyal medyanın görünür kısmı dışında mesajlaşma uygulamaları ile kontrol edilemeyen, müdahale edilemeyen kapalı gruplarda yayılan mesajlar doğru bilgiler için daha fazla tehlike arz etmektedir.

Bu nedenle sosyal medya okur-yazarlığı önem taşımaktadır. Gerek eğitim kurumlarında gerekse sivil toplum örgütleri aracılığı ile sosyal medya okur yazarlığı yaygınlaştırılmalıdır. Bu anlamda kurumlar da hem bunu desteklemeli hem de kendi bünyelerinde sosyal medyalarını yönetmenin yanında yalan haberleri teyit edecek yeni bir organizasyon yapılanmasına başlamalılardır. Çünkü hakkınızda çıkan bir yalan haberi sadece onu yalanlayan bir karşı açıklama ile bertaraf edemezsiniz. Yaptığınız karşı açıklama, sosyal medyada dolaşan yalan haberin dolaşım hızından daha düşükse ve 3. Kişilere yalan haberden sonra ulaşıyorsa bu açıklamadan ziyade savunma olarak değerlendirilmektedir.