Yetişkinin DEHB’si Nasıl Gözükür ve Yetişkini Nasıl Etkiler?

Hep çocukların dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunu (DEHB) konuşuyoruz. Peki yetişkinin DEHB’si nasıl gözükür ve yetişkini nasıl etkiler? Daha özelde, bu yetişkin bir ebeveynse DEHB semptomları ebeveynliğe nasıl yansır?

DEHB daha çok çocuklarda görülen bir bozukluk olarak algılanıyor ancak özellikle son zamanlarda yetişkin DEHB’si de sıklıkla konuşulmaya ve araştırılmaya başlandı.

Peki DEHB semptomları olan ebeveynlerin, ebeveynlik davranışları bundan nasıl etkileniyor?

DEHB’nin temel bileşenlerinden biri olan dürtüsellik semptomu ebeveynin çocuğa vereceği bir komutu sert bir şekilde belki de tehditler şeklinde ifade etmesine sebep olabilir. Böyle bir durumda çocuk bu duruma uyum sağlayıp ebeveynin davranışına aynı şekilde devam etmesini pekiştirebilir veya çocuk da öfke nöbeti göstererek ebeveynin bu sefer de gevşek bir ebeveynlik davranışında bulunmasını sağlayabilir.

Ebeveynlik sürecinde çocuğun ihtiyaçlarına duyarlı olunması çocuk ve ebeveyn arasındaki ilişkiyi olumlu etkiler. Ancak DEHB’li bir ebeveynin dikkat ve öz-düzenlemeyle ilgili yaşadığı sorunlar çocuğun ihtiyaç duyduğu duyarlılık kapasitesini azaltmaktadır.

DEHB ile ilişkili bir başka zorluk alanı planlama ve hafıza güçlükleridir. Böyle bir zorluk yaşamak ebeveynlikte çocuğa verilen tepkilerin tutarlı olmayışıyla kendisini gösterir.

Genel anlamda bakıldığında, DEHB semptomları tutarsız disiplin, aşırı tepkisel disiplin, zayıf kontrol ve zayıf problem çözme becerileri açısından ebeveynlik sorunlarıyla ilişkilendirilebilir. Ve bu sorunlar da ebeveynin öz yeterliliğini etkileyecektir.

Yapılan bir meta-analiz çalışmasında da ebeveynin DEHB semptomlarının artmasının hem sert ebeveynlik hem de gevşek ebeveynlik tutumunu artırdığı gösterilmiştir.

İlginç olan nokta şu ki, eğer DEHB semptomları gösteren ebeveynin çocuğunda da DEHB semptomları varsa, bu durumda sert ebeveynlik tutumunun daha az görüldüğü bulunmuş. Buna göre, ebeveyn, çocuklarının yaşadığı zorlukları anlayabiliyor ve böylece ebeveynin tolerasyon ve empati seviyesi daha yüksek oluyor, bu da ebeveynin daha az sert ebeveynlik davranışlarında bulunmasını sağlıyor. Ancak bu türden bir etkinin net olarak ifade edilebilmesi için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyuluyor.

Ayrıca DEHB ve ebeveynlik üzerinde incelenen bu çalışmanın yanı sıra, ebeveynlik davranışlarını etkileyen başka psikopatolojilerin varlığını (depresyon vb.) araştırmak, aile işlevselliğini, birlikte ebeveynliğin varlığını incelemek de buradaki ilişkiyi anlamamıza yardımcı olacaktır.

Son olarak, sadece DEHB semptomlarına odaklanmak yerine bu ebeveyn-çocuk ilişkisinde hangi semptomun süreci daha fazla bozduğunu bulmak ve müdahaleyi bu alana (ör. öz-düzenleme) yapmak olumsuz ebeveynlik davranışlarının azaltılmasına yardımcı olabilir.