Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

‘’DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) olan bir yetişkin olarak hayatımda birçok zorlukla karşılaştım. Örneğin, dikkatimi toplamak ve bir görev üzerinde konsantre olmak benim için çok zor oldu. Bu nedenle, iş veya okulda verilen görevleri tamamlamak için daha fazla çaba harcamak zorunda kaldım. Hiperaktivitem nedeniyle de, oturmak veya dinlemek benim için zor oldu ve sürekli bir yerlere gitmek, ayakta durmak istedim. Ayrıca, zaman yönetiminde de güçlük çektim ve sık sık işleri erteledim veya unuttum. Bu zorluklar benim günlük hayatımda iş performansımı, kişisel ilişkilerimi ve genel yaşam kalitemi etkiledi.’’

Her yetişkinde DEHB farklı şekillerde gözlemlenebilse de DEHB’ye sahip bir yetişkininin gözünden yaşadığı zorluklar yukarıdaki cümlelerle ifade edilmektedir. Yetişkinlerde DEHB yaşamı zorlaştıran ve destek alınması gereken bir süreçtir.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkan bir rahatsızlık olarak bilinir. Ancak, birçok insanın bilmediği gibi, DEHB yetişkinlerde de görülen bir durumdur. DEHB, yetişkinlik döneminde çoğu kez akla gelmeyen veya fark edilmeyen bir durum olmakla beraber yetişkinlerin de hayatında birçok soruna neden olabilir.

DEHB'nin yetişkinlerdeki belirtileri, dikkat eksikliği, organizasyon becerilerinde zayıflık, zaman yönetimi sorunları, unutkanlık ve sıkıntıdan kaçmak için hareketli olma gibi çocukluk dönemindekine benzer özellikler gösterir. Ancak, yetişkinlik döneminde bu belirtiler, iş hayatı, okul, aile ve sosyal ilişkiler gibi günlük yaşamın çeşitli alanlarında daha belirgin bir şekilde kendini gösterebilir. İş hayatında, düzenli bir şekilde iş yapmakta zorluk çekmek, işyerinde dikkat dağınıklığı, organizasyon sorunları ve sürekli geç kalmak gibi sorunlar yaşanabilir. Aile hayatında, ev işlerini yapmakta zorluk çekmek, ödemeleri zamanında yapamamak ve aile üyeleriyle anlaşmazlık yaşamak da olasıdır.

Yetişkinlik döneminde de DEHB'nin tanısı ve tedavisi mümkündür. Yapılan tanı ve tedavi ile DEHB yaşayan yetişkinlerin kalitesi artabilir. Ancak, pek çok yetişkin DEHB tanısı almaktan çekinir ve bu nedenle tedaviye başlamayabilir. Bu nedenle, DEHB konusunda farkındalığın artırılması ve insanların bu konuda bilinçli hale gelmesi önemlidir.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Belirtileri

Yetişkinlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), çocukluk çağındaki belirtileriyle benzer semptomlar gösterir, ancak belirtileri farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Bu belirtiler şunlardır:

Dikkat eksikliği: DEHB'li yetişkinler, uzun süreli dikkat gerektiren işlerde konsantre olmakta zorlanabilirler. Dikkatlerinin dağılması ve kolayca sıkılma gibi belirtiler gösterebilirler. Örneğin, bir toplantıda önemli bir konuşmacıyı dinlemek yerine, zihinleri farklı şeylere kayabilir ve toplantıda tamamen farklı şeylerle ilgilenebilirler. Ayrıca, bir görev üzerinde çalışırken sık sık işlerini yarım bırakabilir ve başka bir şey yapmaya geçebilirler.

Hiperaktivite: DEHB'li yetişkinler, hareketli ve huzursuz olma eğilimindedirler. Sürekli olarak ayağa kalkma, yürüyüş yapma veya el veya bacaklarını hareket ettirme gibi davranışlar sergileyebilirler. Örneğin, bir toplantıda oturmak yerine, sürekli yerlerinde kıpırdarlar ve sürekli olarak farklı pozisyonlar deneyebilirler. Ayrıca, konuşmalarında hızlı ve zor durdurulabilen bir tempo olabilir.

Dürtüsellik / Impulsivite: DEHB'li yetişkinler, düşüncesizce hareket etme, hızlı kararlar alma ve risk alma gibi davranışlar sergileyebilirler. Örneğin, bir tartışmada hızlıca tepki verebilir ve sonrasında pişmanlık duyabilirler. Ayrıca, finansal kararlarında risk almaya eğilimli olabilirler ve sonrasında büyük zararlarla karşılaşabilirler.

Organizasyon sorunları: DEHB'li yetişkinler, zaman yönetimi, planlama, düzenleme ve diğer organizasyon becerilerinde zayıf olabilirler. İşlerini tamamlamak için ihtiyaç duydukları zamanı doğru bir şekilde tahmin edemezler ve bu nedenle sürekli olarak işleri son dakikaya bırakırlar. Örneğin, bir projenin tamamlanması için gerekli olan zamanı yanlış tahmin ederler ve son dakikada büyük bir stres yaşarlar.

Unutkanlık: DEHB'li yetişkinler, önemli görevleri veya toplantıları hatırlamakta zorlanabilirler. Ayrıca, sık sık eşyalarını kaybederler veya unuturlar. Örneğin, evde veya işyerindeki anahtarlarını kaybedebilirler veya önemli tarihleri hatırlamakta zorlanabilirler.

Sosyal ve duygusal problemler: DEHB'li yetişkinler, sosyal etkileşimlerde zorluk yaşayabilirler. Duygusal kontrol problemleri yaşayabilir, öfke nöbetleri geçirebilir ve kendilerini ifade etmekte zorlanabilirler. Ayrıca, diğer insanlarla olan ilişkilerinde de zorluklar yaşayabilirler.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Alt Tipleri Nelerdir?

Yetişkinlerde DEHB birbirinden farklı biçimlerde gözlemlenebilir. DEHB belirtileri bir kişide zaman zaman veya sürekli olarak görülebilir. Yetişkinlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, genellikle üç alt tipte görülmektedir. Yetişkinlerde görülen DEHB’nin 3 alt tipi şunlardır:

1) Dikkat eksikliği tipi: Bu alt tip, özellikle dikkat eksikliği ile karakterizedir. Kişiler, dikkatlerini toplamakta güçlük çekerler ve kolayca dağılırlar. Dikkatlerini sürdürmekte de güçlük çekerler. Bazı örnekler şunlar olabilir:

Sık sık dağılan dikkat ve kolayca sıkılma

İşleri tamamlamakta zorlanma

Detaylarla ilgilenememe

Planlama ve organizasyon yapmada zorlanma

Unutkanlık veya kaybolan şeyler

2) Hiperaktivite/İmpulsivite tipi: Bu alt tip, hiperaktivite ve/veya kontrolsüz davranışlarla karakterizedir. Kişiler, yerinde duramazlar ve sürekli hareket etme ihtiyacı hissederler. Ayrıca düşünmeden davranma, söz kesme gibi davranışları sık sık sergilerler. Bazı örnekler şunlar olabilir:

Sürekli hareket halinde olma veya yerinde duramama

Fazla konuşma veya söz kesme

Düşünmeden hareket etme veya yanıt verme

Sabırsızlık veya bekleyememe

Riskli davranışlar veya kolayca sinirlenme

3) Kombine tip: Bu alt tip, hem dikkat eksikliği hem de hiperaktivite/impulsivite belirtilerini içerir. Kişiler, dikkatlerini toplamakta zorlanırken aynı zamanda sürekli hareket etme ihtiyacı hissederler ve kontrolsüz davranışlar sergileyebilirler. Bazı örnekler şunlar olabilir:

Sürekli hareket halinde olma veya yerinde duramama

İşleri tamamlamakta zorlanma

Fazla konuşma veya söz kesme

Sabırsızlık veya bekleyememe

Unutkanlık veya kaybolan şeyler

DEHB Mi Değil Mi? : Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ile Karıştırılabilecek Durumlar

Yetişkinlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri, diğer bazı psikiyatrik veya tıbbi durumlarla da benzerlik gösterebilir ve bu nedenle tanı koymak zor olabilir. Aşağıdakiler gibi bazı durumlar dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ile karıştırılabilir:

Depresyon: Depresyon belirtileri, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtilerine benzer olabilir. Örneğin, kişi depresyonda olduğunda, genellikle dikkati dağılır ve işleri tamamlamakta zorlanır.

Anksiyete bozuklukları: Anksiyete bozuklukları, kişinin dikkatini olumsuz düşünceler veya endişelerle meşgul etmesine neden olabilir ve bu da dikkat eksikliği gibi belirtilere neden olabilir.

Bipolar bozukluk: Bipolar bozuklukta, kişiler bazen aşırı enerjik ve hiperaktif olabilirler. Bu durum, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna benzer belirtiler gösterir.

Tiroit bozuklukları: Tiroit hormonlarının düzgün çalışmaması, kişinin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna benzer belirtiler göstermesine neden olabilir.

Uyuşturucu veya alkol kullanımı: Uyuşturucu veya alkol kullanımı, kişilerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite benzeri belirtilere neden olabilir.

Nörolojik bozukluklar: Beyin hasarı, enfeksiyonlar veya tümörler gibi nörolojik bozukluklar, kişinin dikkat eksikliği ve hiperaktivite benzeri belirtiler göstermesine neden olabilir.

Bu nedenle, doğru bir tanı koymak için, belirtilerin nedenleri ve şiddeti konusunda bir uzman tarafından değerlendirilmesi gerekir.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğuna Eşlik Edebilecek Durumlar

Yetişkinlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), yalnızca belirtileri açısından değil aynı zamanda eşlik edebilecek diğer tıbbi veya psikiyatrik durumlar açısından da oldukça karmaşık bir bozukluktur. DEHB'ye eşlik edebilecek bazı durumlar şunlardır:

Anksiyete bozuklukları: Yetişkinlerde DEHB, anksiyete bozukluğu ile birlikte sıkça görülür. Genellikle, anksiyete bozukluğu olan insanlar, stresli durumlarda daha fazla dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri gösterirler. Aynı zamanda, DEHB'ye sahip kişilerin de anksiyete bozukluğu geliştirme riski daha yüksektir.

Depresyon: DEHB'li yetişkinlerde depresyon görülme sıklığı yüksektir. Depresyon belirtileri, dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtilerinin artmasına neden olabilir. Depresyon ve DEHB birbirini tetikleyebilir ve bu durum genellikle daha uzun ve zorlu bir tedavi gerektirir.

Bipolar bozukluk: Bipolar bozukluğu olan insanların, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna da sahip olmaları olasıdır. Bu nedenle, DEHB tanısı konulduğunda bazı durumlarda bipolar bozukluk da göz önünde bulundurulmalıdır.

Uyku bozuklukları: Uyku apnesi, uyku yoksunluğu ve uyku bozuklukları, DEHB'li yetişkinlerde yaygın olarak görülür. Uykusuzluk, dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtilerini daha da kötüleştirebilir.

Bağımlılık: Madde bağımlılığı ve alkol bağımlılığı, DEHB'li yetişkinlerde sıkça görülür. Bu durum, tedavinin daha karmaşık ve uzun süreli olmasına neden olabilir.

Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB): DEHB'li yetişkinlerde OKB görülme riski daha yüksektir. OKB'li insanlar, tekrarlayıcı düşünceler ve davranışlarla mücadele ederler ve bu durum DEHB belirtilerini daha da kötüleştirebilir.

Sosyal kaygı bozukluğu: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan bireyler sosyal kaygı bozukluğuna da sahip olabilirler.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Neden Olur?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) yetişkinlerde de görülebilir ve genellikle çocukluktan gelir. DEHB'nin kesin nedenleri tam olarak bilinmemele birlikte genetik ve çevresel faktörlerin DEHB'nin ortaya çıkmasına katkıda bulunduğu düşünülmektedir.

Genetik faktörler: DEHB'nin bir aile öyküsü vardır ve genetik yatkınlığın DEHB'nin gelişmesinde önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir. Bazı genlerin DEHB ile ilişkili olduğu düşünülmektedir.

Çevresel faktörler: Gebelik sırasında veya doğumda ortaya çıkan sorunlar, çevresel toksinler (örneğin kurşun), yetersiz beslenme veya stresli yaşam koşulları gibi çevresel faktörlerin DEHB'nin gelişimine katkıda bulunabileceği düşünülmektedir.

Beyindeki kimyasal dengesizlikler: DEHB ile ilişkili olduğu düşünülen beyindeki dopamin, norepinefrin ve serotonin gibi kimyasalların dengesizliği de DEHB'nin nedenleri arasında yer almaktadır.

DEHB'nin kesin nedenleri hala net değil, ancak bu faktörlerin bir kombinasyonunun DEHB'nin ortaya çıkmasında rol oynadığı düşünülmektedir.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?

DEHB tanısı, yetişkinlerde belirtilerinin gözlemlenmesi sonucunda bir uzman tarafından konulabilir. DEHB tanısı koymak için bir psikiyatrist, bir psikolog ve bir nörolog tarafından yapılacak kapsamlı bir değerlendirme gereklidir.

DEHB tanısı koymak için, öncelikle kişinin belirtileri hakkında detaylı bir tıbbi ve psikolojik geçmişi alınır. Ayrıca, Moxo d-CBT testi gibi çeşitli anket ve testler yapılır, yetişkinin yakın arkadaş veya aile üyeleriyle görüşülür ve belirtiler hakkında detaylı bir inceleme yapılır. Bu testler ve incelemeler, belirtilerin diğer nedenlerle (örneğin, anksiyete veya depresyon gibi diğer psikiyatrik bozukluklar) ilişkili olup olmadığını belirlemek için yapılır.

DEHB tanısı konulduğunda, tedaviye başlanabilir. Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tedavisi, birçok farklı yöntem ve teknik kullanılarak uygulanabilir. İlaç tedavisi, SAS Metodu, psikoterapi, diyet ve egzersiz programları bu tedavi yöntemlerinden bazılarıdır.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda Psikoterapi

Psikoterapi, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan yetişkinlerin semptomlarını yönetmelerine ve hayatlarını daha iyi bir şekilde yaşamalarına yardımcı olur. Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda (DEHB) psikoterapi; kişinin dürtü kontrolü, öfke yönetimi, zaman yönetimi ve sosyal becerileri gibi yaşamındaki sorunları ele alarak bu durumların sağlıklı şekilde yönetimini sağlamak adına çalışmasıyla tedavinin önemli bir kısmını kapsar. Psikoterapi, özellikle yaşam stresi, kaygı, depresyon ve düşük özsaygı gibi sorunlarla başa çıkmak için de kullanılmaktadır. Terapi, bireysel veya grup seansları şeklinde uygulanabilir ve terapi süresi kişinin ihtiyaçlarına göre değişebilir.