YÜKSEK RİSKLİ GEBELİK

YÜKSEK RİSKLİ GEBELİK NEDİR?

Gebelik, doğum ve lohusalık döneminde, anne veya bebeğinin yaşamını veya sağlığını tehlikeye sokan her türlü sorunun görülme olasılığının arttığı gebelikler ‘yüksek riskli’dir. Bu durumlar, gebeliğin fiziksel ve duygusal yükünün artmasına neden olurlar. Gebelik öncesi varolan ya da gebelikte ortaya çıkan sağlık sorunları, yüksek riskli gebelik olasılığını arttırabilir. Sıklıkla Yüksek riskli gebelik yandal uzmanı (perinatolog) ve diğer ilgili uzman hekim danışmanlığı gerekir. YÜKSEK RİSKLİ GEBELİK RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR? Bu risk faktörleri 4 ana başlıkta incelenebilir: 1. VAROLAN SAĞLIK SORUNLARI Yüksek tansiyon, polikistik over sendromu, diyabet, böbrek hastalığı, kan hastalıkları, otoimmün hastalık, tiroid bozukluğu, kısırlık, obezite, depresyon, HİV/AİDS 2. YAŞ Adolesan gebelik, > 35 yaşta ilk gebelik 3. YAŞAM TARZI Alkol, sigara, madde bağımlılığı 4. GEBELİĞE ÖZGÜ SORUNLAR Çoğul gebelik, gebelik diyabeti, gebelikte hipertansiyon, plasenta sorunları, düşük tehtidi, erken doğum tehtidi, yüksek riskli gebelik öyküsü, anomalili fetus Yüksek Tansiyon Kontrol altındaki hipertansiyon sıklıkla ne anne ne de bebeği için sorundur. Kontrolsüz hipertansiyon hastası gebe kalırsa, gebelikte hipertansif hastalıklar (gebelik zehirlenmesi), böbrek hastalığı, beyin kanaması, bebekte gelişme geriliği, bebeğin suyunun azlığı, düşük doğum tartısı gibi sorunlar, hatta anne/bebek ölümü bile olabilir. Polikistik Over Sendromu Bu grup hastanın gebelik elde edilmesi zor olabilir. Gebelikte ise düşük tehtidi, gebelik diyabeti, gebelikte hipertansif hastalıklar ve erken doğum riski artar. Diyabet Gebelik öncesi kan şekerinin kontrol altında olması önemlidir. Kontrolsüz gebe kalanlarda, bebekte doğumsal yapısal anomaliler, düşük tehtidi, annede kan şeker kontrolünde zorluk, ilaç dozlarında sık değişiklik gereği, gebeliğin hipertansif hastalıkları, erken doğum, bebeğin suyunun fazla olması, iri bebek, doğumun ilerlememesi, omuz takılması, artmış sezaryan oranları gibi sorunlar daha fazladır. Böbrek Hastalığı Bu grup hastanın gebelik elde etmesi zor olabilir. Gebelikte ise düşük tehtidi, gebeliğin hipertansif hastalıkları, bebeğin suyunun azlığı, bebekte gelişme geriliği, düşük doğum tartısı ve erken doğum riski artar. Otoimmün Hastalık Lupus, multipl skleroz, romatoid artrit gibi hastalıklar bu gruba örnektir. Kiminde gebelikte alevlenme, kimin de ise gerileme olabilir. Kullanılan bazı ilaçlar bebekte yapısal anomali yapabilir. Bu gebeliklerde düşük tehtidi, erken doğum, gebeliğin hipertansif hastalıkları ve buna bağlı sorunlar daha sıktır. Tiroid Bozuklukları Bu grup hastanın gebelik elde etmesi zor olabilir. Gebe kalmadan önce tiroid fonksiyonlarının kontrol altına alınması gerekir. Gebelikte ise düşük tehtidi, bebekte yapısal anomaliler, guatr, kalp yetmezliği, düşük doğum tartısı sıklığı artar. İnfertilite Yardımcı üreme tedavileri ile gebe kalanlarda gebeliğe bağlı sorunlar daha sık görülmektedir. Bunların başında, vajinal kanama ve bebeğin eşine (plasenta) bağlı sorunlar yer almaktadır. Obezite Bu grup hastanın gebelik elde etmesi zor olabilir. Gebe kalmadan önce kilo verilmesi önerilir. Gebelikte ise düşük tehtidi, gebelik diyabeti, gebeliğin hipertansif hastalığı, iri bebek, zor doğum, artmış sezaryan oranları gibi sorunlar daha sıktır. Depresyon Gebe kalmadan önce kullanılan ilaç tipi, sayısı, dozu gözden geçirilmelidir. Mümkünse ilaç sayısı azaltılmalı, tek ilaca düşülmeli, olası en az doz kullanılmalıdır. Gebelikte ise ilaçlara bağlı bebekte yapısal anomali olabilir. Bu gebelerde depresyon şiddetinde artma olabilir. Lohusalık depresyonu da sıktır. Sıklıkla doğum sonrası ilk bir yılda görülür. HİV / AİDS HİV virüsü pozitifliği veya AİDS hastalığı, gebede savunma sistemini baskıladığı için enfeksiyon ve bazı kanser görülme riski artar. Gebelik boyunca, doğumda ve emzirirken, bebeğe geçiş olabilir. Tedavilerle bu geçiş oranı azalmaktadır. Yüksek virüs yükü olan hastada sezaryan önerilir. Doğru tedavi ve sezaryan ile bebeğe geçiş oranı %2’lere düşürülmüştür. Adolesan Gebelik < 19 yaş altı gebeliklere denir. Bu yaş grubu gebelerde kansızlık, hipertansiyon, düşük tehtidi, erken doğum, gelişme geriliği, düşük doğum tartısı, doğumun ilerlemesinde duraklama ve artmış sezaryan oranları sıktır. Yaş İlk gebeliği > 35 yaşında olanlarda Down sendromu, sezaryan sıklığı, doğum sonrası kanama, uzamış travay ve ilerlemeyen travay sıklığı artar. Gebelikte daha sık enfeksiyona eğilimleri vardır. Gebelik takibine gitme oranları daha azdır. Alkol Alkol direk bebeğe geçer. Gebe kalmaya çalışırken ve gebelikte tüketilmemelidir. Gebelikte alkol kullananlarda düşük, ölü doğum, doğumsal yapısal anomali sıklığı artar. Alkole bağlı ‘Fetal alkol sendromu’ görülür. Bu tablo, yüz anomalileri, düşük doğum tartısı, hiperaktivite, entellektuel bozukluklar, görme ve işitme sorunlarının görüldüğü bir durumdur. Sigara Düşük ve erken doğum tehtidi, doğumsal yapısal anomaliler, ani ölüm riskini, düşük doğum tartısı, çocukluk çağı akciğer hastalık riskini arttırır. Pasif içicilerde de aynı riskler söz konusudur. Çoğul Gebelik Yardımcı üreme teknikleri ile gebe kalanlarda çoğul gebelik sıklığı artar. Çoğul gebeliklerde, gebeliğe özgü tüm sorunlar artmıştır. Fetus sayısı arttıkça riskler de artar. En sık da erken doğum ve buna bağlı sorunlar, diyabet, hipertansiyon, gelişme geriliği görülür. Gebeliğin Hipertansif Hastalıkları Önceden varolan hipertansiyon üstüne başka bulgular eklenebileceği gibi ilk defa gebeliğin 20. haftasından sonra da hipertansiyon gelişebilir. Tedavi edilmez ise annede beyin, karaciğer ve böbrek gibi yaşamsal organ hasarı, anne/fetus ölümü, gelişme geriliği, erken doğum, düşük doğum tartısı ve uzun dönemli sağlık sorunlarına neden olabilirler. Gestasyonel Diyabet Gebelik sırasında gelişen diyabet durumudur. Düzenli takip, diyet, kontrollü kilo alımı, açlık-tokluk kan şeker takibi ve egzersiz ile çoğu gebe sorunsuz bir gebelik geçirir. Kontrolsuz gebelik diyabetinde sıklığı artan olası riskler şunlardır: Erken doğum, gebeliğin hipertansif hastalıkları, iri bebek, amniyon sıvı fazlalığı, ilerlemeyen doğum eylemi, omuz takılması, sık sezaryan, yenidoğan metabolik sorunları. YÜKSEK RİSKLİ GEBELİK ORANI NEDİR? Risk faktörleri arttıkça yüksek riskli gebelik oranı da artar. Bazı risk faktörleri için istatistiki veri vardır:  Hipertansiyon: %6-8 gebede görülür. Bunların %70’inin ilk gebeliğidir.  Preeklampsi: Gebeliğin 20. haftasından sonra görülen, hipertansiyona bazı laboratuvar ya da klinik bulgunun eklendiği durumdur. %5-10 gebede görülür. Çoğu son 3 ayda gelişir.  Gebelik Diyabeti: Tüm gebelerin %2-10’unda görülür. YÜKSEK RİSKLİ GEBELİK TANISI NASIL KONUR? İyi bir gebelik takibi potansiyel risklerin belirlenmesini sağlar. Düzgün tıbbi hikaye ve ilk fizik muayene başlangıçtaki riskleri belirlerken, takiplerin düzenli olması gebelik sırasında gelişebilecek durumların erken tanınmasını sağlar. Gereğinde ilgili branş uzmanlarından destek de alınır. NASIL RİSKLİ OLDUĞUMU ANLARIM? Gebelik planlıyorsanız veya gebeyseniz, doktorunuza başvurun. Doktorunuz öykünüzü alacak, fizik muayeneninizi yapacak, gerekli tetkikleri isteyerek yüksek riskli gebelik adayı olup olmadığınızı belirleyecektir. Doktorunuz bu riskleri en aza indirgeyecek önlemlerin alınmasını ve takip planının oluşturulmasını sağlayacaktır. YÜKSEK RİSKLİ GEBELİK ÖNLENEBİLİR Mİ? Sağlıklı olmak ve sağlıklı kalmak, riskli gebeliklerden korumanın ilk ve en önemli şartıdır. Gebelik öncesi danışmanlık sağlık durumuzu ve risklerinizi belirleyecektir. Günde 400 µgr folik asit almaya başlayın. Aşılanma durumunuzu kontrol ettirin, özellikle kızamıkçık ve hepatit B açısından. Normal kilonuzda olun ve bunu koruyun. Sigara, alkol kullanmayın. Düzenli aldığınız ilaç varsa doktorunuzla görüşün. Erken dönemde gebelik takibine başlayın. KENDİME VE BEBEĞİME EN İYİ NASIL BAKABİLİRİM? Gebelik boyunca sağlıklı beslenmek, sigara ve alkolden uzak durmak, düzenli egzersiz yapmak, düzenli gebelik takibine gitmek ve doktorunuzun tavsiyelerini dinlemek, sizin ve bebeğinizin en iyi şekilde bakımını sağlayacaktır. YÜKSEK RİSKLİ GEBE OLMAK TAKİBİMİ NASIL ETKİLER? Gebelik takibiniz daha sık olacaktır. Yüksek riskli gebelik yandal uzmanına yönlendirilebilirsiniz. Ek sorunlar varlığında ilgili uzmanlık dallarına da danışmak gerekebilir. Takip sıklığı ve multidisipliner yaklaşım, siz ve bebeğinizde bulunan soruna göre değişecektir. YÜKSEK RİSKLİ GEBELİK BEBEĞİMİ NASIL ETKİLER? Yüksek riskli gebeliklerde bebeğinizin sağlığı ile ilgili endişelenmek çok doğaldır. İyi bir gebelik takibi ile sağlıklı bir bebeğe kavuşmanız çok mümkündür. Düzenli takip ve doktorunuzun önerilerini dinlemek bunu sağlayacaktır. İlaç kullanmanızı gerektiren bir sağlık sorunu varsa doktorunuza danışın. Bazen ilaç bir süre kesilebilir, bazen dozu azaltılır, bazen başka birisine geçilebilir. Erken doğum sıklığı arttığından yenidoğan sorunlarına hazırlıklı olmak gerekir. YÜKSEK RİSKLİ GEBE OLMAK DOĞUMU ETKİLER Mİ? Bebeğiniz ve sizin yakından izlenebileceğiniz, ilgili uzmanlık dallarının bulunduğu bir merkezde doğum yapmalısınız. Yüksek riskli gebeliklerde erken doğum oranı yüksektir. Yenidoğan yoğun bakımı sıklıkla gerekir. Bazı durumlarda sezaryan olmanız da gerekebilir. Tüm bunları doktorunuzla önceden konuşarak sizi bekleyen sürece en iyi şekilde hazırlanabilirsiniz. ÖZET Gebelik, doğum ve lohusalık döneminde, anne veya bebeğinin yaşamını veya sağlığını tehlikeye sokan her türlü sorunun görülme olasılığının arttığı gebelikler ‘yüksek riskli’dir. Risk faktörleri, önceden varolan sağlık sorunları, yaş, yaşam tarzı ve gebeliğe özgü sorunlardır. Risk faktörleri arttıkça yüksek riskli gebelik oranı da artar. Sağlıklı olmak ve sağlıklı kalmak, riskli gebeliklerden korumanın ilk ve en önemli şartıdır. Gebelik öncesi danışmanlık sağlık durumuzu ve risklerinizi belirleyecektir. İyi bir gebelik takibi potansiyel risklerin belirlenmesini sağlar. Düzgün tıbbi hikaye ve ilk fizik muayene başlangıçtaki riskleri belirlerken, takiplerin düzenli olması gebelik sırasında gelişebilecek durumların erken tanınmasını sağlar. Gereğinde ilgili branş uzmanlarından, yüksek riskli gebelik uzmanından destek de alınır. Gebelik boyunca sağlıklı beslenmek, sigara ve alkolden uzak durmak, düzenli egzersiz yapmak, düzenli gebelik takibine gitmek ve doktorunuzun tavsiyelerini dinlemek sizin ve bebeğinizin en iyi şekilde bakımını sağlayacaktır. Bebeğiniz ve sizin yakından izlenebileceğiniz, ilgili uzmanlık dallarının bulunduğu bir merkezde doğum yapmanız önerilir.